Хаһыат ыалдьыта. СӨ РОСТО (ДОСААФ) Киин Сүбэтин бэрэссэдээтэлэ полковник Виталий Петрович Семенов.

1950 с. Сунтаар улууһугар төрөөбүтэ. 1972 с. Дальнай Восток байыаннай команднай училищетын бүтэрэн баран, Приморскай кыраайга взвод командирыттан рота командирыгар тийэ үүнэр. 1976 с. Украинаҕа батальон штабын начальнигыттан дивизия штабын начальнигын солб. тийэ үүнэр. 1985 с. Орто Азияҕа Туркменияҕа ити дуоһунаһынан сулууспалыыр. 1990 с. Туркестанскай байыаннай уокурук штабыгар байыаннай комиссариаттары салайар отделга үлэлиир.
1992 с. Саха сиригэр кэлэн РОСТО (ДОСААФ) сэбиэтин
бэриссидээтэлин солб. талыллар. 1997 с. бэрэссидээтэл.
Үүммүт сыл тохсунньу 19 к. Москва к. Кириэмилгэ РФ обороннай – спортивнай техничэскэй тэрилтэлэрин РОСТО (ДОСААФ) 6 сьеһэ буолан ааста. Манна РФ 79 регионнарыттан РОСТО (ДОСААФ) салайааччылара, оборона миниистирэ Сергей Иванов, Федерация Сэбиэтиттэн, Госдуматтан, Единство партияттан, Брянскай уобалас губернатора уо.д.а кыттыыны ыллылар. РОСТО Киин Сүбэтин бэрэссэдээтэлэ А.С.Стародубец дакылааттаата.
245 Советскай союз геройдаах Брянскай уолбалас РОСТО (ДОСААФ) тэрилтэтин чиэстээтилэр. Сьезкэ сүнньүнэн, биир сыллаах уонна контрагынан сулууспаҕа көһүүннэн ситимнээн, ыччаты патриотическэй иитиигэ, призывниктары сулууспаҕа уонна идэҕэ бэлэмнээһиҥҥэ болҕомто уурулунна. Билиҥҥи саллаат биир сыл армияҕа сулууспалыырыттан сыл аҥаара учебкаҕа үөрэнэр буоллаҕына, сулууспатыгар сыл аҥаара эрэ хаалар, ол иһин биһиги бэлэм байыаннай идэлээх оҕолору төһө кыайарынан элбэҕи ыытыахтаахпыт диэн сорук туруоруллубут.
Аан бастаан ОСОАВИАХИМ (общество содействия оборо-авиационному и
химическомму строительству) диэн тэрилтэ 1927 с. олунньу ый 23 к. тэриллибит. Оччолорго бу тэрилтэ, призывниктары, саппаас комполитсастаабын таһынан, үлэлээн иитиллээччилэри оборонаҕа бэлэмнээһиҥҥэ сүҥкэннээхэй үлэни ыыппыта. Араас байыаннай хайысхалаах билиилэргэ дьарыктыыра, куруһуоктарга, лааҕырдарга, араас походтарга, маневрдарга эрчийэрэ. Авиация туһунан билиигэ, химичэскэй удобрениялары сатаан туһаныыга тийэ ыччаты үөрэтэрэ.
ССРС, коммунистическай партия ыытар политикатын киэҥник агитациялыырга, пропогандалыырга үлэлээбитэ.
1928 с. ытыы спордун ОСОАВИАХИМ-ҥа биэрбиттэрэ. 1934 с. байыаннай специалистары, саппаас начаальниктарын састаабын бэлэмниир буолбуттара.
1930-1941 с.с. ОСОАВИАХИМ 121 тыһ. летчиги, 122 тыһ. парашютиһы, 27 тыһ. планерыыһы бэлэмнээбитэ.
38 мөл. киһи противовоздушнай, противохимичекэй үөрэххэ үөрэммитэ. Сэрии буоларыгар бу обшество 13 мөл. дьиҥнээх чилиэннээх этэ. Сэрии иннинэ 7 мөл. киһи сэриигэ бэлэмнэнии үөрэҕин бу обшествоҕа ааспыта.
Сэрии кэмигэр байыаннай идэҕэ 9 мөл. киһини бэлэмнээбиттэрэ. 139 тыһ. снайпер, 217 тыһ. минометчик, 92 тыһ. квалерист, 41 тыһ. суоппар эмиэ бу тэрилтэ нөҥүө иитиллэн тахсыбыта.
ОСОАВИАХИМ-ҥа үөрэммит 950 летчик советскай союз геройа буолбуттара. Балартан 65 киһи икки төгүллээх герой буолбута.
1953 с. ОСОАВИАХИМ ДОСААФ диэн буолбута. 1991 с. олох уларыйан ДОСААФ олох да ыһылла сыспыта. Ити дьыл балаҕан ыйын 25 к. Пенза к. буолбут сьезд ДОСААФ-бы РОСТО диэн ааттаан уларытан, обшественнай тэрилтэ быһыытынан хаалларбыта. 2003 с. РОСТО (ДОСААФ) диэн буолбута.
Билигин РОСТО-лар урукку базаларын, оскуолаларын төһөтүн эмэ тутан олороллор. Сорох сирдэргэ ырыынак киирэн материальнай базаларын былдьаппыттара, үбүлээһин көрүллүбэккэ элбэх иитэр-үөрэтэр куруһуоктар, курстар, оскуолалар, лааҕырдар сабыллыбыттара. Билигин да хаалбыт тобоҕун ыларга дьулуһуу бара турар.
Биир сыллаах уонна контрагынан сулууспаҕа киириигэ эдэр ыччаты армияҕа бэлэм идэлээх гына бэлэмнээн ыытыы соругун туруордулар.
Саха сиригэр РОСТО тэрилтэлэрэ Дьокуускайга, Мирнэйгэ, Нерюнгригэ, Алдаҥҥа, Бүлүүгэ, Намҥа, Мэҥэ Хаҥаласка, Өймөкөөҥҥө эрэ бааллар.
1996 с. бирисидиэн М.Е.Николаев СР бырабыыталыстыбата, республика спортивнай-техническэй, обороннай тэрилтэлэрин военнай-прикладной спорт көрүҥнэригэр үлэлэрин бары өттүнэн өйүүргэ, үбүлүүргэ ыйаах таһаарбыта. Ол наадатыгар байыаннай комиссариаты кытта, бу үлэҕэ государственнай программаны оҥорорго этиллибитэ. Үөрэх, Социальнай харыстабылга уонна үлэлээх, дьарыктаах буолууга, министиэристибэлэр, МЧС, Дьокуускай к. администрациятыгар бииргэ үлэлииргэ ыйыллыбыта.
Ыйаах быһыытынан улуустар РОСТО тэрилтэлэрин коммунальнай уонна электроэнергияҕа ороскуоттарын аҥаарын уйуналларыгар этиллибитэ.
Бу ыйаах сүннүнэн олоххо киирбэтэҕэ. РОСТО бэйэтин бэйэтэ дьаһанарга күһэллибитэ. Россияттан байыаннай идэҕэ бэлэмнээһиҥҥэ үбүлээһин быста мөлтөөбүтэ.
СР бюджетыттан РОСТО иһинэн баар “Боевой Слава” Музейын көрүү, харайыы эрэ үбүлэммитэ. Бу музей 350 кв. м. иэннээх 4 экспозиция, быыстапка туруорар галереялаах, Кыайыыны көрдөрөр сааллаах. 1500 экспонаттаах. Манна 1941-45 сс. тахсыбыт 1000 экз. сэрии, байыаннай темаҕа араас хааттыскалар, албомнар бааллар. Аҕа дойду сэриитин кэминээҕи сэрии сэбин быыстапката эмиэ баар.
Бу республикаҕа саамай улахан, баай ис хоһоонноох кыайыыга, ыччаты байыаннай - патриотическай иитиигэ туһааннаах киин -музей буолар. Ааспыт сылга бу музейга 3527 киһи -үөрэх тэрилтэлэрин үөрэнээччилэрэ, ветераннар, ыччат тэрилтэлэриттэн, улуустартан сырыттылар. Манна ветераннар мустан араас көрсүһүүлэри ыыталлар. Дьокуускай байыаннай гарнизон саллааттарын кытта оскуола, үрдүк үөрэх оҕолоро эмиэ көрсөллөр. Эдэр буойуттар манна бирисээгэ ылыналлар.
Спортивнай үлэҕэ сүнньүнэн ытыыга, парашютунан ыстаныыга, планердааһыҥҥа, радиоспортка үлэ барар. СӨ ытыыга тренердара, судьуйалара Дальнай Восток уокуругар биир саамай күүстээхтэринэн биллэллэр. Тренердэр С.Д.Чугунов, И.С.Захаров, А.М.Мыреев мэлдьи үлэлэригэр бэриниилээх, ситиһиилээх буолаллар. Горнай улууһугар педагог тренер А.А.Стручков, Нерюнгрига Л.А.Кукушкин, Айхалга А.А.Поставничей, Мэҥэ Хаҥаласка М.И.Олесова ытыы спордугар ыччаты эччийиигэ үчүгэйдик үлэлииллэр. 2006 с. үөрэнээччилэр 9 спартакиадаларыгар ытыыга күрэхтэһии киллэриллэн республика араас улуустарыттан, куораттарыттан 11 хамаанда кэлэн кыттыыны ылла. Дьокуускайга ытыы спордун сайыннарарга база буолар киин суох, тирдэр аҕыйахтар.
Радиоспорт РОСТО базатыгар олоҕуран, спорт маастара Г.И.Пеня салалтатынан ситиһиилээхтик үлэлиир. Аҥардас 2006 с.14 Россия спордун маастарыгар кандидаттары бэлэмнээтэ. Балар Россия хамаандатыгар киирэн дойдулар икки ардыларынааҕы күрэхтэһиилэргэ тийэ кытталлар. Родиоспортка барыта 8 спорт маастара, 19 кандидат, биир 1 разрядтаах спортсменнаахпыт.
Парашютнай спортка 233 киһи дьарыктанар. 2006 с. барыта 12 күрэхтэһиини тэрийэн ыыттыбыт. АН-2 түөрт самолеттаахпыт. Кулуубу С.И.Серебренников ситиһиилээхтик салайан үлэлэтэр.
Призывниктары бэлэмнээһиҥҥэ “С”, “В-С” категориялаах 270 суоппары бэлэмнииргэ сорук туруорбуттара. Ааспыт сылга Байыаннай комиссариат үөрэххэ призывниктары ситэ булан биэрбэккэ, биһиги 226 призывнигы бэлэмнээтибит.
РОСТО үөрэҕин тэрилтэлэрин салайааччылара В.В.Пронин (Дьокуускай), Е.В.Найденова (Алдан), А.А.Гребенюк (Нерюнгри), С.М.Иванов (Бүлүү) кыһамньылаах, үчүгэй үлэлэрин түмүгэр байыаннай учуокка киирэр идэлэргэ үөрэтии барар. Бу үөрэхтээһиннэрэ 20-25% эрэ үбүлэнэр, атынын бэйэлэрэ үлэлээн булуналлар.
Маассабай техничэскэй идэҕэ, ол аата суоппардары, кутталлаах таһаҕаһы таһыыга специалистары, заправкалар, нефтебазалар оператордарын, электрослесардарын, автотранспорт конролердарын бэлэмнээһиҥҥэ барыта 3000-тан тахса киһиэхэ анал идэ, идэтин үрдэтиниини биэрдибит. Быйылгыттан мотордаах лодкалаахтары үөрэтиини саҕалыахтаахпыт.
Ааспыт сылга барыта 799 суоппар саҥаттан бэлэмнэннэ, 860 суоппар кылааһын үрдэттэ. 1168 киһи идэтинэн эбии бэлэми ааста. 243 киһи заправщик идэтигэр үөрэннэ.
Дьокуускайга сүрүн тэрилтэлэринэн суоппардары үөрэтэр оскуола уонна авиационнай спорт кулууп буолар. РОСТО иһинэн барыта 300-чэ үлэһиттээхпит.
СӨ РОСТО салаатыгар ыччаты байыаннай патриотическай иитиггэ, идэҕэ бэлэмнээһиҥҥэ үп көрүллүбэт, РОСТО бэйэтэ өлөрбүт харчытынан үбэлэнэр.
РФ РОСТО-тан сылга 250 суоппардары бэлэмнээһиҥҥэ эрэ көрүллэр. Киллэрбит дохуоппут 4 бырыһыана Россияҕа барар.
РОСТО идэлээх буолууга олохтоох администрациялар көмөлөрүнэн улуустарга суоппар, тырахтарыыс, мотуоркалаахтарга, кутталлаах курууһу таһааччыларга анал курстары аһан үлэлэтиэн сөп. Кыра калиибирдаах сааннан ытыыга эрчиллиилэри, күрэхтэһиилэри эмиэ тэрийэн ыытыан сөп. Онно саа сэп уонна көҥүл РОСТО-ҕа эрэ баар.
РФ бирисидиэнэ В.В.Путин ыччаты байыаннай патриотическай иитиигэ государство өттүттэн РОСТО-ну, үлэтин таһымын үрдэтэргэ сыал туруорда. Онон республикабыт бары ыччаты иитиигэ сыаһыаннаах биэдэмистибэлэрин, улуустары, оскуолалары кытта үлэбит соргүтүллүө диэн эрэнэбит.
Саха сирин бары дьонун, ветераннары, призывниктары, сулууспалаахтары аҕа дойдуну көмүскээччилэр бырааһынньыктарынан эҕэрдэлиибин!

Ыалдьыты кытта кэпсэттэ И.Николаев.