Ур уонна Аан, хоту эҥээр уонна соҕуруу эҥээр тиксиһэр сирдээхтэр.
Сир һаара икки аҥыы арахсыыта Аар-араат диэн икки аҥыы араарар быыс чэрчилээх. Таҥара оҥорбут быыс чэрчитэ. Нууччалыы экватор диэн.
Сахарал билиитин Аар-араат чэрчитэ уонна экватор арахсыыта уратылардаах.
Экватор диэн киһи өйүттэн булан суоттаан сири икки аҥыы аҥаардаан таһаарбыт майгыта буолар. Айылҕа итинник көнө майгыны билбэт. Айылҕаҕа суох майгы экватор диэн. Килбиэннээх өй оонньуута. Өйтөн булуллубут быһыы.
Сир һаара ууттан уонна сиртэн турар буолан ортотунан икки быыс чэрчилээх.
Биирэ.
Уу чэрчи. Бу чэрчи ууннан ааҕыллар. Уу кытылын батыһар. Хан-далай диэн ааттаах. Буор сири уонна ууну араарар. Сахарал этэринэн, уу уонна сир арахсыыта ууну уонна биэрэк сири батыһа барар. Эрийэ-буруйа.
Иккис быыс.
Буор чэрчи. Аар-араат, (богораздел, руск.) диэн ааттаах.
Аар - таҥара диэн. Араат - араар, ат - икки ардын атыыта.
Ис хоһооно - таҥара араарыыта диэн. Аар-араат быыс буор сири бата барар. Былыр, Сах үйэтин саҕана, Араат байҕал диэн хотуну-соҕурууну уу араарар үһү.
Чопчу ыйан көрдөрдөххө маннык. Былыргы сахарал билиитэ ыйар:
Аар-араат быыс чэрчи саҕаланар сирэ Илин.
Илинтэн-арҕаа барар.
Саха-илин, (сахалин, руск.) Тат-Аар силбэһиитэ.
Саҕа илин Тат-Аар силбэһиитэ диэн толору ааттаах сир баар.
Аар-Тат диэн таҥара Аар-араат арахсыыны оҥорбута үһү. Хотуну - атыыр имсэлээбит, соҕурууну - тыһы имсэлээбит. Аар Тат икки аҥыы тат-им (тотем, руск.) биэрэн уонна атыыр-тыһы тэтим, (ритм, руск.) оҥорон хоту соҕуруу арахсан баар буолбут.
Ону Саҕа илин Тат-Аар силбэһиитэ диэн бэйэтэ ыйа сытар. Сахалин арыы сир хоту эҥээргэ киирэр. Дьоппуон сирэ соҕуруу тыһы эҥээргэ киирэр.
Онтон салгыы Аар-араат чэрчи Амур өрүс устун барар.
Амур диэн сахарал билиитигэр икки тыл.
Ам-ур диэннэр. Ам - аманах өбүһү уктан ам гынар сирэ. Аманах хайаҕаһа. Дьахтар сэбэ. Ур - эр киһи сэбин сэлтэкэтин аата.
Амур хоту өттө Ур эҥээр диэн буолар. Саха, атыыр өттө.
Амур соҕуруу өттө Ам-гын, (Амгунь, руск.) Хоро, тыһы өттө.
Амур өрүс сирин аата Үт, (юг). Уу хайа көтөн икки аҥыы үтүрүйэн хотуга-соҕурууга араарбыт.
Соҕуруу өттө Мончуура-хоро сирэ. Билигин Кытай ыйыстан турар. Мончуура хоролоруттан биир эрэ хоро хаалла. Корея, (кори, хоро, руск.) диэн. Уоннааҕыта кытай буолла. Былыргы Улуу Самадьы Мончуура билигин сыта да суох. Барыта Кытай.
Өрүс хоту эҥээрэ ур-уус атыыр саха эҥээрэ буолар.
Аар-араат оннук Амур өрүс устун бата барар.
Амур быстар баһыттан Гоби кумах куйаарыгар тиийэр. Гоби кумах куйаар былыр уу байҕал үһү. Амур хорон Далайга түһэрэн кэбиспит. Гобига кумаҕа эрэ хаалбыт.
Аар-араат Гоби хоту эҥээринэн, Алтай хайатыгар тиийэр.
Онтон Баал-хас күөлүнэн, (Балхаш, руск.) тус арҕаа Арал байҕалынан, Хаспах байҕалыгар тиийэр. Ити барыта былыргы Араат байҕал хаалбыт утумнара уулар. Балар соҕуруу өттүлэрэ Ам-уу тыһы өттө буолаллар. Аму-дарья, Сыыр-Дарья диэннэр. Итиннэ барыта хоро омуктар олохторо.
Онтон хоту өттүтэ барыта атыыр Ур киэнэ, (Урген, руск.) буолар.
Аар-араат быыс чэрчитэ Хаспах муоратыттан салгыы Хаспах хайатынан, (Казбек, Кавказ, Арарат, руск.) Хара муораҕа тахсар. Хаспах хайатын хоту өттө атыыр Ур өттө. Хапхаас хайатын антах өттө Аан-тыһы өттө. Грузия, Армения, Азербайджан киирэллэр.
Хапкаас хайатыттан саҕалаан Аар Араат хайатын соҕуруу, антах өттө Быыс-антах, (Византик, руск.) диэн былыр ааттанара. Оттон хоту бэттэх өттө Ис-киип, (скиф, руск.) диэн ааттанара.
Аар-араат чэрчитин антах эҥээрин дойдулара Быыс-антах, (византик, руск.) олохтоохторо Аан-уустар, аанталар, (аан-узы, анты, руск.) диэн ааттаналлара.
Оттон Аар-араат быыһын хоту эҥээригэр олорор биис уустара ис-кииптэр, (скифы, руск.) диэн ааттаналлара.
Бу омук аата буолбатах. Кииптэнэн олорор сирдэринэн аат быһыы.
Кыыл үөрдүһэр. Элбэх буола мустар. Киһи эмиэ мустар. Элбэх киһини үөр диэн кыыл курдук ааттаммат. Элбэх омук, киһи мустан олорор сирэ Киип диэн ааттанара. Ол ааттаныы эмиэ туспа төрүөттээх.
Киһини ааҕарга, түһээн хомуйарга чыыһыла мас диэн баара. Түөрт өттө чыыстайдаммыт, чыыска мас. Ол чыыһыла суруктаах этэ. Ол чыыһыланы ылбыт киһи түһээнин, ахсаанын барытын ол чыыһыла маһынан судаарыстыбаны кытары аахсара. Биир сиргэ, сэргэ олорор дьон чыыһыла мастарын аҥаар тоһоҕоһун түһээн хомуурдьут, дьаархаттар кииптээн баран тиэйэ сылдьар этилэр. Ол иһин дьону чыыһыла-мас киибинэн ааҕыы үөскээбитэ. Ити туһунан суруйуу элбэх.
Аар-араат быыс чэрчитэ Хара муораттан, Дунай өрүһү бата арҕаа түһэр. Одун-ай, үөдэн-ай, (Один-ай - творение Одина, пиздотворение, руск.) Дунай өрүс баһынан Аппа, (Альпы, руск.) хайаларынан Иҥ-элээн Сах, (England-Saxon) сирин соҕуруу өттүнэн эргийэн, Ис-элээн сири (Исландия, руск.) арҕаа өттүнэн эргийэн, Атлантическай далайынан Хотугу Муус байҕалга тахсан эргийэн тиийэн Беринг силбэһиитинэн, Лаамы сиринэн, Амур Үт сиригэр тиийэн холбоһор. Ити аата: сир Хотугу эҥээрэ, (северное полушарие, руск.) диэн буолар. Былыргы сахалыы аата: Ур-Аар тус, (триединая богова сторона, руск.) Олохтоохторо Үс Саха, биитэр уруусаха, (русак, руск.) диэн буолаллар.
Аар араат быыс чэрчитин ис киибин хоту өрүтэ (+) плюс тобуруолаах.
Ур Аар тус Аар-араат быыс чэрчитин атын соҕуруу өттө бүтүннүү Ан-Ра тус. Саҥарыллыыта Анараа тус диэн ааттанар. Анараа тус барыта тыһы эҥээр. (-) минус тобуруолаах. Олохтоохторун аата: кус-хоролор, аан-уустар. Үс Хоро.
Эмиэрикэ бүттүүн кус-хороҕо киирэр. Көтөр куорсун таҥастаах биис кус-хоро уустара буолаллар. Эмиэрикэннэн аан дойду кэрдиилэрэ хотуттан- соҕуруу түһэн ааһаллар. (Кордильер, Анды). Арҕаа тус бүтэр, илин тус саҕаланар ыпсыыта.
Бу быыс чэрчи барыта Аар-араат диэн ааттанар. Сири икки аҥыы араарар. Былыр, ити барыта уу кур эбитэ үһү. Соҕуруу эҥээргэ ууну туораан тиийэр үһүгүн. Ол туһунан остуоруйа элбэх. (За три девятью морями..)
Ити чэрчи устун күн сылааһыттан күөх өҥ имсэтэ сири иилии үөрдүүр. Уонна Хоту өттүгэр (+), соҕуруу өттүгэр (-) майгылар арахсыыларын биэрэр. Компас ону көрдөрөр.
(+) плюс эргиирэ Күнү батыһа, атыыр эргиир.
(-) минус эргиирэ күнү утары дьэгин, тыһы эргиир.
Аар-араат чэрчитин арҕаа өттө туспа ааттаах.
Альпа хайаларынан быысаһан соҕуруу өттө Аан-уус, (Анус, Йанус, Анты, руск.) диэн ааттанар
Альпа хайаларын хоту өттө Хоту, (Готы, руск.) диэн ааттанар. Сах сахсаан, (sax, saxon,) биистэрэ олороллор.
Онтон илин Хара муора диэкки барыыта эмиэ туспа ааттаах.
Аар араат быыс чэрчи соҕуруу өттө Быыс-антик, (Виз-антик, букв. граница антика, руск.), аан-тик быыһа диэн ааттанар. Быыс чэрчи соҕуруу, анараа өттө. Ити эҥээргэ аан-уустар олороллор. Биир ааттара Бис-араабы, (пиздорабы, бессарабы, руск.) Ал-араабы, (пиздорабы, арабы, руск.)
Оттон Аар араат хоту эҥээрэ Ис-киип, (скиф) диэн ааттанар. Ис-киип хоту эҥээр диэкки өттө. Хоту булуустан чугас. Ол иһин ис киип. Хоту эҥээргэ Ур-уустар олороллор. Олору ис-кииптэр, (скифы, букв. сакрала: внутренний блок, руск.) диэн аат быһаллар.
Хаспах муоратыттан бэттэх илин кэлиигэ Аар-араат чэрчи быыһын хоту ур-уус өттө Алтай, (Алтай, букв. творение алтаря, соотношений, руск.)
Аар-араат чэрчитин соҕуруу өттө Кытай, (Китай, букв. сакрал: Соучаствуй творении, руск.) Толору аата Хара Кытай. Киһи буолбакка хараҥаттан тардар харамай биистэр баралларын ыйар.
Биитэр Ам-уу диэн буолар. (Аму-Дарья, Сыр-Дарья, руск.) Ам-уу диэн тыһы-уу диэн. Уу - тыһы имнээх, уот - атыыр имнээх.
Аар-араат чэрчитэ Ам-Ур өрүс устун барыытыгар хоту-соҕуруу биэрэктэрин ааттара тус-туспа.
Амур соҕуруу, тыһы-хоро өттө: Ам-гын, (Амгунь, букв. сакрал: Амкать, поглощающая способность пизды, рта, основное оружие хоровитов, хорутанцев. Особливо, китайцев, руск.)
Амур өрүс хоту атыыр-саха өттө: Саха-элээн, (Сахалин, букв. сакрал: Сакская, мужская сторона, руск. Китайское: Сайха-лянь.)
Бу арахсыы сир Ийэҕэ таҥара биэрэр им-бичигин, (физика частиц, руск.) тутуһар. Ол аата: (+) уонна (-) тобуруо иминэн барар.
Сахарал билиитигэр уопсай аата: Ур-уус, (Урус, Русь, руск.) хоту эҥээр элээнэ. Аан-уус, (Ан-узы, Йанус-Двуликий, руск.)
Түмүк суота.
Хотугу үс саха биистэрэ үйэлээх саастарыгар биир ыра санаа-лаахтар.
Сир хотугу эҥээрин им-биэриитин аар-араат чэрчитинэн биир кэлим гына тутарга. (+) плюс имсэлээх хотугу эҥээри биир дойду оҥорорго.
Ити таҥара ыйааҕа. Былыр кытаанахтык тутуһаллар этэ.
“Саҕахтан - саҕахха, байҕалтан - байҕалга диэри (+) плюс им-биэрии биир!” Инньэ гынан хотугу омуктары барыларын биир им-биэрии иһигэр холбоон олорор этилэр.
Им-биэриини тутуу былыр аҕанаат тутулун саҕана Түүркүйэ диэн ааттанара. Кэлин ыраахтааҕы тутулун кэмигэр импиэрийэ диэн буолбута.
Түүркүйэ ыһыллыбытын кэннэ 17-с үйэҕэ хаттаан холбооһун барбыта. Урут Чыҥыс-хаан Хаҕанаат тутулун түүркүйэтэ турбута. Чыҥыс-хаан кыайан баттаһан холбообокко хаалбыта. Онтон ити им-биэриитин тутулун нууччалар ылбыттара. Хотугу арҕаа дойдулар эрэ импиэрийэ иһигэр киирбэттэр.
Түүркүйэ тутулун тута сатааһын - түркүүт, (тюркют, руск.) дэнэрэ.
Бу “саҕахтан - саҕахха диэри им-биэрии биир!” диэн аҕа дому үйэ саас туххары аар-араат быыс чэрчитинэн тута сатааһын хоту омуктарга сүрүн сорук. Билиҥҥэ диэри оннук. Ити им-биэрии империйэтин биир сомоҕо тута сатааһын нууччаларга - держава диэн ааттанар. Нууччаларга бу майгы орто үйэлэргэ тиксибитэ. Таҥара им-биэриитин тута сатыыллар. Ол сөп.
Нууччалар көрдүү сатыыр наассыйа өйдүө майгыта: Түркүүт! (Тюркют), биитэр: Төргүү-аҕа, (дёрга-ага, соврем: Держава! руск.)