| Сонуннар (новости) |
|
Политика.Митинги. Пикеты. Партии [902]
|
|
Мысли. Думы.Мнения, обсуждения, реплика, предложения [263]
|
|
Суд-закон.МВД.Криминал [1282]
|
|
Право, закон [323]
|
|
Экономика и СЭР [840]
|
|
Власть Правительство Ил Тумэн [1208]
|
|
Мэрия, районы, муниципалитеты [400]
|
|
Мега пректы, планы , схемы ,программы. ВОСТО [215]
|
|
Сельское хозяйство,Продовольствие. Охота и рыбалка [559]
|
|
Энергетика, связь, строительство.транспорт, дороги [156]
|
|
Коррупция [862]
|
|
Банк Деньги Кредиты Ипотека Бизнес и торговля. Предпринимательство [294]
|
|
Социалка, пенсия, жилье [277]
|
|
ЖКХ, строительство [133]
|
|
Образование и наука. Школа. Детсад [215]
|
|
Люди. Человек. Народ. Общество [226]
|
|
АЛРОСА, Алмаз. Золото. Драгмет. [672]
|
|
Алмазы Анабара [161]
http://alanab.ykt.ru//
|
|
Земля. Недра [240]
|
|
Экология. Природа. Стихия.Огонь.Вода [380]
|
|
СМИ, Сайты, Форумы. Газеты ТВ [158]
|
|
Промышленность [43]
|
|
Нефтегаз [285]
|
|
Нац. вопрос [285]
|
|
Соцпроф, Совет МО, Общ. организации [65]
|
|
Дьикти. О невероятном [183]
|
|
Выборы [661]
|
|
Айыы үөрэҕэ [125]
|
|
Хоһооннор [5]
|
|
Ырыа-тойук [23]
|
|
Ыһыах, олоҥхо [108]
|
|
Култуура, итэҕэл, искусство [368]
|
|
История, философия [245]
|
|
Тюрки [76]
|
|
Саха [164]
|
|
литература [43]
|
|
здоровье [469]
|
|
Юмор, сатира, критика [14]
|
|
Реклама [7]
|
|
Спорт [123]
|
|
В мире [86]
|
|
Слухи [25]
|
|
Эрнст Березкин [88]
|
|
Моё дело [109]
|
|
Геннадий Федоров [11]
|
|
BingHan [4]
|
|
|
Сүрүн сирэй (На Главную) » Уруккулар (архив новостей )
[19:54, 20.03.2025] : Тэрис.
1676 сыллаахха Маһараны уонна Нохтону кытта мэҥэ киһитэ Тиэрэн Өһүргээйэп барбыт. Мэҥэ оччолого улахан улууһунан ааҕыллар быһыылаах. Ол иһин киһи ыллахтара. Тиэрэн Өһүргээйэп ыраахтааҕыга тиийэн баран оһуокай эппитэ биллэр.
Мэҥэ аҕатын уустара:
-Алтаннар
-Мэлдьэхсилэр.
-Тараҕайдар
-Чалҕаалар
-Мооруктар
-Баатаралар
-Дьаҥхаадалар
-Дьабыллар
-Араҕастар
-Холгумалар
-Мөҥүрүөннэр.
-Тулагылар
-Доллулар
-Тулагылар.
[20:08, 20.03.2025] Таҥ Бүө: 1918 сыл бэс ыйын 1-кы күнүгэр, Норуот Хамыһаардарын Сэбиэтэ «О реорганизации и централизации архивного дела в РСФСР» диэн декреты ылыммыта.
Бу докумуон, биһиги до
...
Салгыыта (далее) »
|
Афанасьев Л.А.-Тэрис «Олоҥхоҕо киһи анала» кинигэтигэр «Дьылҕа кинигэтин» өйдөбүлүн аныгылыы ырытыы
Биллэрин курдук, бүтэһик кэмҥэ, квантовай физика уонна астрофизика билимнэригэр элбэх саҥа уларыйыылар таҕыстылар. Ол уларыйыылары ордук чиҥ, ол, эбэтэр, көстөр-биллэр «классическай» айылҕаны кытта буолбакка, квантовай эйгэ өрүттэрин үөрэтиитин кытта сибээстииллэр.
Тэрис «Дьылҕа кинигэтин» туһунан суруйарыгар үс биһиктэн биирдэригэр бухатыыр таҥхата түһэн Бөҕөлүкээн эмээхсин бигээн ханнык бухатыыр үөскээбитэ биллэр. Оҕо төрөөтө да Таҥха Хаан Тойон таҥаралар бары сүбэлэспиттэрин кэннэ дьылҕатын суруйан кээһэр эбит. Манна көстөрүнэн, бастаан таҥха ханна түһүөн биллибэт, кэлин эрэ оҕо дьылҕатын суру
...
Салгыыта (далее) »
|
Кулун тутар
Орто кыраадыс -22.
Хотой кэлэн уйатын хаардаан барбыта, көмнөх хаар түспүтэ. Мастар уһуктан барбыттара. Маҥнай хара ойуур турбута, онтон үнүгэс тыллан барбыта.
Кыбыыга түһэн ааһааччы кыһыл түөстээх ымыы көстүбүтэ, саха таптыыр көтөрө чооруос от тиэйэ иһэр киһини көрсө ойуур саҕатыгар көстүбүтэ, “Ыччыы-ычча” диэн саҥарта.
Киргил мас кумалааныгар төрөөбүтэ, ону сорох сатыыр дьон көппөҕүнэн көмөн кээһэн, ол сири кэлин хаһан аптаах таас ылар куһаҕан үгэһи туһаналлар.
15 күнүгэр. Улар охсоро саҕаланар. Улар охсор сирин уота дииллэр. Онно элбэх улар мустар. Былыр улар уотун сорох сиргэ ханнык эрэ киһи бас билэрэ. Атын дьону киллэрбэт. Бултаан күн аайы улары ылар. Инньэ гынан сүүһүнэн улары бултуу
...
Салгыыта (далее) »
|
Виктор Федоров:Начало ⏫️
Основные проблемы ОКК на сегодняшний день:
· Рост долгов;
· Увеличение субсидий: с 18 миллиардов рублей в 2018 году до ожидаемых 50 миллиардов рублей в 2025 году;
· Дефицит финансирования, негативно влияющий на развитие сектора.
Эффективность работы коммунального комплекса значительно ниже желаемого уровня. В некоторых районах субсидии достигают 250 000 рублей на человека в месяц. Для жилого дома площадью 100 квадратных метров сумма субсидий составляет в среднем около полумиллиона рублей в год.
Жители оплачивают только 10-30% тарифов, тогда как 70-90% финансирования поступает из бюджета.
Эта система приводит к увеличению затрат: чем выше расходы ресурсоснабжающих предприятий,
...
Салгыыта (далее) »
|
История рода легендарного Тыгына
https://1sn.ru/istoriya-roda-legendarnogo-tygyna?ysclid=m7t3ypu1s1218223002
Тыгын - подлинная историческая личность, могущественный предводитель кангаласских саха, живший в конце 16-го и первой четверти 17 веков. В реальности существования Тыгына с самого начала были уверены все исследователи старины, легенд и преданий народа саха.
Известный фольклорист и археолог Дмитрий Дьячковский–Сэһэн Боло, изучая древние мифы, даже вывел родословную Тыгына.
По старинным преданиям, могущественный Тыгын владел плодородными землями около озер Сайсары, Үрүҥ Күөл, Ытык Күөл, ему принадлежала Великая Туймаада, расположенная между двумя священными горами. Владения Тыгына простирались и по обширн
...
Салгыыта (далее) »
|
Дьөһөгөй
Уордаах Дьөһөгөй Айыы – эр дьон оруолдьуттарыттан биирдэрэ. Хорсун эр дьону, дьоруо аты, тардыылаах оҕуһу биэрэринэн биллэр. Ол иһин кулун тутарга спортсменнар, илии-атах үлэтин дьоно, ону ааһан, боотур буолуох дьон төрүүллэр.
Өбүгэлэр саныылларынан, Дьөһөгөй Айыы үһүс үөтүүлээх халааҥҥа олорор уонна киһи быһыытынан дьоһуннаахтык сананыыны дьоҥҥо биэрэр. Үрүҥ Айыы Тойон, кыра уолун Дьөһөгөй Тойону бу дойдуга түһэрбит, сылгы төрдө буол, урааҥхай саха олоҕун оҥор, түһүлгэтин түстээ диэн алгыһын анаабыт.
Атын айыылар эмиэ Дьөһөгөй буолан көстөр кыахтаахтар дэнэр. Ити Дьөһөгөй уобараһа олус уустугун көрдөрөр. Салгын кут соҕурууҥҥу халлаанынан сылдьар. Итинтэн үтүө санаа үөскүүр. Үтүө санааны үөскэтээччинэн эмиэ Дьөһөг
...
Салгыыта (далее) »
|
Дьааҥы сылгыта – олохтоох саха боруодатын быыһаабыта.
Былыр былыргыттан Дьааҥы сиригэр айан-сырыы олус ыарахан буолан кэлии-барыы олох мөлтөх этэ, саҥаны киллэрии олус бытааннык киирэрэ. Дьэ ол иһин билигин ииттэ олорор өбүгэ саҕаттан суөһүлэрбит саха ынаҕа, сылгыта туох да уларытыыта суох, ханнык саҥа хаан сиирбэккэ сүүһүнэн сыл иитиллэн кэлбиттэрэ. Кэлин Саккырыыр туспа арахсан баран саха ынаҕа Эбээн - Бытантай улууһугар иитиллэн турар. Онон бу сүөһүлэрбит дьиҥнээх былыргы хааннарын тутан, олох ыраас хааннаах уникальнай сүөһүлэр буолаллар. Дьааҥы сылгылара үйэлэр усталарын тухары наар ыарахан усулуобуйаҕа иитиллэн кэлбиттэрэ, ол курдук 8 ыйдаах тымныы, халыҥ хаардаах кыстыктарга, аны сайын өҥөрүк куйаастарга бэйэтэ атаҕынан бул
...
Салгыыта (далее) »
|
Крах проекта
В результате вливаний сотен миллионов рублей объекты «Сэйбиэм» в ТОР «Кангалассы» были построены, а якутские ювелиры и огранщики были поставлены перед выбором – или они переезжают под крышу «Сэйбиэм» или работать в Якутии им не дадут.
Абсолютное большинство выбрали переезд. Только не в Кангалассы – переехали кто Кострому, а кто сразу в Москву. И там наладили свое новое производство.
Как видите, в результате прямых действий якутских властей была разгромлена якутская ювелирная промышленность.
Золотая столица России
А Кострома укрепила свое звание «золотой столицы России». Теперь в Костромской области не только производят большинство ювелирных изделий Росс
...
Салгыыта (далее) »
|
Среднемесячная номинальная заработная плата в Якутии
в расчёте на одного работника в январе-ноябре 2024 года составила 119 964,1 рубля (114,7 % к январю-ноябрю 2023 года).
В том числе в городских поселениях она составила – 126 011,1 рубля, в сельских – 96 772,2 рубля.
Традиционно наиболее высокий уровень среднемесячной заработной платы фиксируется в промышленных районах республики – Анабарском, Мирнинском, Нерюнгринском, Ленском, Оймяконском, Оленёкском районах, наиболее низкий отмечается в Амгинском, Горном, Намском, Сунтарском, Усть-Алданском, Чурапчинском районах. |
В юности Даши серьезно заболел – это была шаманская болезнь…
Творческий инсайт известного скульптора в Якутии (видео)
Скульптор с мировым именем Даши Намдаков на днях посетил нашу Якутию, открыв очередную персональную выставку “Стихия” (см.: https://sakhalife.ru/menya-vylechila-shamanka-ya-i-sam-pryamoj-potomok-velikih-shamanov/). В плотном графике пребывания по линии Национального художественного музея РС (Я), он выкроил ранние утренние часы и посетил Академию наук Якутии, встретившись с ее президентом Леонидом Владимировым. Состоялся интересный разговор, отрывки из которого мы приведем ниже. Несмотря на
...
Салгыыта (далее) »
|
Шаман Спартак Соколов рассказал о силе рода
|
Якутяне добровольно сдали огнестрельное оружие на сумму более 5,7 млн рублей
ИА SakhaNews. С начала года жители Республики Саха (Якутия) добровольно сдали огнестрельное оружие общей стоимостью более 5,7 млн рублей. Об этом сообщил на пресс-конференции заместитель начальника Управления Росгвардии по РС(Я) - начальник Центра лицензионно-разрешительной работы полковник полиции Сергея Шапошникова.
Он отметил тесное сотрудничество с правительством республики в рамках госпрограммы профилактики правонарушений. С начала года в Госк
...
Салгыыта (далее) »
|
Ñóðóê òûëûí ò³ðä³--îñêóîëà òûëà
Ñóðóê òûëûí ò³ðä³—îñêóîëà òûëà. Áè´èãè µãýñ êóðäóê ñàõà òûëûí ëèòýðýòèèðèíýé òûë äèýí, îë ààòà ñóðóê òûëà äèýí, ààòòûûáûò. Êûðäüûê, ñàõà òûëûíàí ýëáýõ êèíèãý áààð óîííà áèëèãèí äà êèíèãýëýð òàõñà òóðàëëàð. Îíîí ñàõà òûëà ñóðóê òûëà áóîëà ñàéäûáûòûãàð ì³êêµ³ð áààð áóî
...
Салгыыта (далее) »
|
Кумысный пьяница – иhээччи
В старину кумыс был любимым национальным напитком якутов. Для населения, особенно Крайнего Севера, он играл роль защитной пищи. Однако, оказалось, кумыс может вызывать сильную тягу к алкоголю.
Повседневная пища
Как и в 17 веке, в эпоху первого прихода в край русских, так и впоследствии – в 18-19 веках кумыс являлся повседневной пищей народных масс и традиционным угощением гостей, пишет якутский этнограф Андрей Саввин (1896-1951) в своем труде «Пища якутов до развития земледелия».
По его информации, до 60-ых годов 19 века, в особенности в летнее время, кумыс являлся одним из главных элементов питания. В период сенокосных работ косцы питались в основн
...
Салгыыта (далее) »
|
Zoya Ivanovna Ivanova
ТРИ МОГУЧИХ СЛОЯ ПРЕДКОВ НАРОДА САХА
Народ саха, который антропологи привычно относят к типичным монголоидам, занимает промежуточное положение между европеоидами и америндами по шкале распределения всех исследованных полиморфных генетических локусов (SNPs), согласно глобальному исследованию генетической изменчивости пятидесяти одной (51) популяции человечества.
Существует целый ряд научных фактов свидетельствующих о том, что первыми освоили северо-восток Азии предки Саха, а не предки палеоазиатских народов, включая предков эвенков, нганасан и юкагир :
Во-первых, из всех исследованных северо-азиатских народов, только народ саха, который антропологи привычно относят к типичным монголоидам, занимает промежуточное положение между европеоидами и америндам
...
Салгыыта (далее) »
|
Тэрис. Дьыл Оҕуһун муоһа
Бастакы муос тосторо
Билгэ олунньу 16 күнүгэр Дьыл Оҕуһун биир муоһа тостор диир. Угаров тохсунньу 31 күнүн Дьыл Оҕуһун муоһа кыларыйар диир. Гоголев тохсунньу 31 күнүгэр Дьыл Оҕуһун муоһун тоһутар. Макаров кинини кытта сөбүлэһэр. Кривошапкин эмиэ биир муос тостор диир. Кини этэринэн сыл-сыл аайы Дьыл Оҕуһун муоһа атын-атын буолар эбит. Ол кыһынтан тутулуктаах. Уһун хороҕор муос уһун тымныыны бэлиэтиир. Кылгас суон муос кылгас тымныылаах буолар. Киэҥник сарайбыт ураалаах муос тымныыта уһун, киэҥ тымныыны бэлиэтиир. Кылгас муос мүлүркэй тымныыны кэпсиир. Дьыл оҕуһун кытта Хоноһо (Афанасьев диэни сахалыы ааттааһын) уол охсуһар. Чуолан кини оҕус муоһун тоһутар.
Билгэттэн уратылар тохсунньу 31 күнүн чорботоллор. Тоҕо диэтэххэ бу
...
Салгыыта (далее) »
|
И. С. Гурвич
К ВОПРОСУ ОБ ЭТНИЧЕСКОЙ ПРИНАДЛЕЖНОСТИ КОРЕННОГО НАСЕЛЕНИЯ БУЛУНСКОГО РАЙОНА
Большая часть населения Булунского района Якутской АССР за исключением лиц, недавно приехавших из центральных районов Якутии, считается в официальных документах эвенами и эвенками, причем в документах эти термины не различаются. Этнографическое обследование района, проведенное нами в 1954 г. по заданию Якутского филиала АН СССР, показало ошибочность причисления всего коренного населения Булунского района к эвенам и эвенкам.
К эвенам можно отнести только население Хара-улахского наслега. Это тюгясиры, входившие в прошлом в Северный тюгясирский род [И. С. Гурвич. Эвены-тюгясиры. «Краткие сообщения Института этнографии», вып. XXV. М., 1956, стр. 42-55.]. Эвенками по происхождению являютс
...
Салгыыта (далее) »
|
Директору Института гуманитарных исследований
и проблем малочисленных народов Севера
Сибирского отделения Российской академии наук
...
Салгыыта (далее) »
|
Былыр аатырбыт Угут күөл ыһыаҕар кэпсээҥҥэ сылдьар ат сүүрүүтэ 2
Ыһыахха ат сүүрүүтүн программата маннык этэ. Ат сүүрүүтэ киэһэ алта чаастан буолар. Бастакы күн 1600 уонна 4800 миэтэрэҕэ, иккис күн сүүрүү 3200 уонна 6000 миэтэрэҕэ диэн. Хас сүүрүү ахсын бастакы миэстэҕэ алта очукуо, иккис миэстэҕэ түөрт очукуо, үһүскэ икки очукуо бэриллэр. Түөрт сүүрүү түмүгүнэн элбэх очукуолаах хамаанда бастакы миэстэни ылан сыл ахсын көһө сылдьар кубогу, чороон ылыахтаах уонна биир мөһөөк харчы бириис. Ону таһынан бастаабыт ат сүүрүкчүтүгэр уон икки, иккис миэстэҕэ уон, үһүс миэстэлээх сүүрүкчүт аҕыс солкуобай бириис ылар. Ити кэмҥэ бу дьиҥэр элбэх харчы этэ.
&n
...
Салгыыта (далее) »
|
Былыр аатырбыт Угут күөл ыһыаҕар кэпсээҥҥэ сылдьар ат сүүрүүтэ 1
Ааспыт үйэ биэс уон сэттэ сылыгар аламаастаах Мииринэйгэ үлэлии киһи бөҕөтө кэлэр. Ону аһынан-үөлүнэн хааччыйарга диэн чугастыы Элгээйигэ сопхуос тэрийэллэр. Ынах сүөһүтэ, сылгыта ахсаана биллибэт элбэх, Күндэйэ үрэҕин төрдүгэр сибиинньэ, Дьуоҕалаах күөлүн үрдүгэр көтөр пиэрмэтэ тэрийэллэр. Үрэх төрдө сайыҥҥы кэмнэргэ босхо таһааран кэбиспит сибиинньэлэринэн, боросуонагынан тобус толору буолан хаалар. Кинилэр обургулар сири-буору үлтү сүргэйэн хара буорунан көрдөрөллөр.
Дьуоҕалаах улахан күөл. Саас күөлгэ көҥүл таһааран кэбиспит араас өҥнөөх кустарыгар ааһар кус холбоһон тобуус толору буолар, көҥүлүнэн сымыыттаан, төрөөн-ууһаан күһүн күнүстэри-түүннэри
...
Салгыыта (далее) »
|
СУНТААР - ОЛОҤХО ДОЙДУТУГАР "УОЛ ДУОЛАН БУХАТЫЫР" СҮРЭХТЭННЭ!
"Сунтаарга буолбатах көстүү", "Дьоммут талааннаах да буолар эбиттэр", "Олоҥхо тылын манна кэлэн иһиттим...", - бу курдук кынаттаах тыллар Сунтаарга УЛАХАН ОЛОҤХО КҮНҮН кэннэ дэлэйдэ.
Бу күнү икки сыл устата күүттүбүт. Кыыл Уолун аатынан улуустааҕы норуот айымньытын киинэ Митрофан Мартынов - Бөөдөс Уола "Уол Дуолан бухатыыр" диэн Сунтаар баар-суох сурукка толору киирбит, чинчийиллибит сүдү айымньытын туруорабыт диэн бигэ санаа ылыммыттара, онтон бэттэх үлүскэн үлэ ыытыллан Олоҥхо сүрэхтэннэ!
Сунтаарбыт айылҕаттан айдарыылаах, кылыһахтаах ырыалаах, сахалыы тыыннаах, уран тарбахтаах, тыаска-ууска, уокка, тэрээһиҥҥэ туруу үлэһит дьону бүтт
...
Салгыыта (далее) »
|
Сахалар төрүт дьон буоларбытын туоһулуур диэхпин баҕарабын.
Саха - индоевропейскай омук буолара хайдах эрэ мантан көстөр курдук дии.
Онон кэлин кэлии Омоҕой уонна Эллэй дьиҥ саха төрүттэрэ буолбатах курдуктар.
АРХЕОЛОГИЯ
Хаҥалас сиригэр туоска сууламмыт көмүүлэр Христианныы итэҕэли ылына илик саха көмүүтэ үксүн кэриэтэ ураһа туоһунан сабыылаах буолар. Быйыл саха-француз археологиятын эспэдииссийэтин кэмигэр урукку өттүгэр биллэ-көстө илик ураһа оһуордара, иһинээҕи хаптаһыннар, ойуулар көһүннүлэр. Холобур, Истээх Бырааҥҥа баай таҥастаах-саптаах, киэргэллээх, XVIII үйэҕэ олорон ааспыт 60-80 саастаах далбар хотун көмүүтэ хаһыллыбыта. Холбо үрдэ бүтүннүү ураһа туоһунан сабыллыбыт. Туоһу үстүү хос ууран баран, бүтүннү
...
Салгыыта (далее) »
|
КОГДА ЫСЫАХ ПРАЗДНУЕМ?
По информации Министерства культуры и духовного развития Якутии, нынче определены основные мероприятия, в которых непосредственное участие принимают учреждения культуры.
Так, в 2025 году будут отмечаться 125-летие якутской письменной литературы, 30-летний юбилей Якутской балетной школы (колледжа) им. А. и Н. Посельских,80-летний юбилей Якутского художественного училища (колледжа) им. П.П. Романова, 100-летие Национальной библиотеки Якутии, 80-летие Победы в Великой Отечественной войне, а также проведение первого Международного конкурса — фестиваля музыкального исполнительства «Симфония добра», объединяющего талантливых молодых музыкантов и создающего платформу для их самовыражения и дальнейшего професс
...
Салгыыта (далее) »
|
АЛРОСА төрүт норуоттар нэһилиэстибэлэрин харыстааһыҥҥа көмөлөһөр
АЛРОСА Саха сирин бырабыыталыстыбатын уонна Хотугу сир аҕыйах ахсааннаах төрүт норуоттарын ассоциациятын кытары хардарыта бииргэ үлэлиир туһунан саҥа Сөбүлэһиигэ илии баттаата.
Үс өрүттээх докумуон урут олоххо киллэриллибит Сөбүлэһии салгыытынан буолар уонна Хотугу сир аҕыйах ахсааннаах төрүт норуоттарын тылларын, култуураҕа нэһилиэстибэлэрин уонна үгэстэрин туруктаахтык сайыннарар усулуобуйаны тэрийиигэ хайысхаланыаҕа.
Чуолаан, АЛРОСА биэрэр үбэ “СӨ эбээннэрин сойууһа” уопсастыбаннай тэрилтэ, “Ярхадана” дьүкээгирдэр аһымал пуондаларын, СӨ долганнарын ассоциациятын, «Ассоциация лыгъоравэтльат (чукчей)» эрэгийиэннээҕи
...
Салгыыта (далее) »
|
Былыргы уонна билиҥҥи саха атыыһыттара
: Виталий Николаев.
Саҥа кинигэ туһунан санаалар.
Төрөөбүт-үөскээбит Тэҥкэтин патриота Виталий Григорьевич Николаев кэккэ сылларга иитиэхтээн сылдьыбыт санаатын ситэрэн “Былыргы уонна билиҥҥи саха атыыһыттара” диэн дьоҕус кинигэтин дьонугар-сэргэтигэр бэлэх уунна. Кинигэҕэ Сунтаар историятыгар уос номоҕо буолбут Тэрэпиин атыыһыт-Трофим Васильевич Павлов дьиэ кэргэнин дьылҕата, кини күтүөтэ Тэҥкэ киһитэ Лука Егорович Күрүүкэп олохторо-дьаһахтара, уустук дьылҕалара сырдатылынна.
Кинигэҕэ улахан болҕомто Тэрэпиин атыыһыт кыыһыгар, Луха Күрүүкэп кэргэнигэр Татьяна Трофимовна Күрүүкэбэҕэ ууруллубут. Татьяна Трофимовна уустук олоҕо, дьылҕа тургутар араас түгэннэригэр
...
Салгыыта (далее) »
|
«Число заражений коронавирусом в мире может превышать 1,5 млрд»
ИA SakhaNews. Статистика по числу заражений коронавирусной инфекцией по всему миру может в два раза превышать официальные данные, так как многие случаи ковида могли не фиксироваться официально из-за легкого течения. Такое мнение высказал ТАСС эпидемиолог, заместитель президента Российской академии образования академик РАН Геннадий Онищенко.
Согласно данным Всемирной организации здравоохранения (ВОЗ), по состоянию на декабрь в мире коронавирус перенесли более 777 млн человек.
«Я бы смело эту статистику увеличил в два раза. Потому что даже в начале пандемии, когд
...
Салгыыта (далее) »
|
МАНЧААРЫ ОЛОҤХОТО
Хас даҕаны сыллаҕыта Дьокуускай куоракка Арчы дьиэтэ духуобунас киинигэр Олоҥхо күннэригэр аналлаах тэрээһин буолбута. Ол тэрээһиҥҥэ, Манчаарынан дьарыктана сылдьан кини чугас табаарыһа Силип Булуукалыын олоҥхоһоллорун туһунан аахпыппын өйдөөн, ити тэрээһиҥҥэ баар олоҥхонон дьарыктанар бэрэпиэссэр Василий Илларионов, Мэҥэ Хаҥалас олоҥхоһута Петр Тихонов уонна олоҥхоһут Валентин Исаков ол олоҥхолоруттан билигин биир эмэ олоҥхо тиийэн кэлбитин билэллэрэ буолуо диэн ыйыппытым даҕаны, сөптөөх хоруй ылбатаҕым. Манчаары Булуукалыын, сүрэхтэммит аатынан Филипп Порядин диэн Суола Мооругар олохтоох киһилиин доҕордууларын уонна олоҥхолуулларын туһунан Иннокентий Сосин 2012 с. таһаарбыт «Суон сурахтаах Суола үрэх» кинигэтин иккис чааһы
...
Салгыыта (далее) »
|
Таҥха туһунан
Орто күөрчэх (көҕүөр ойуу) ойуулаах, туску тыллаах, Орой (Хаҥыл) сулустаах, Дьулларытта Дохсун бухатыырдаах, Сырдык Куо кыыстаах, түөрэх маллаах, аарык тыастаах, тиит мастаах, чооруос көтөрдөөх, сиэгэн кыыллаах, тоҥ астаах Таҥха Хаан Тойон ыйа кэлбитинэн!
Соторуннан, Саҥа Дьылы тилэх баттаһа таайтарыылаах-таабырыннаах Ороһуоспа киэһэлэрэ үүнүөхтэрэ. Оттон сахалар Таҥха киэһэлэрин иһиллиэхтэрэ, быйылгы Иэйэхсит Хотун сылыгар туох күүтэрин түстүөхтэрэ.
ТАҤХА
Туску, туску, туску!
Таҥханы анааччы,
Tүһү олордооччу,
Түөрэхчит бaha,
Yс биһик төрдө,
Уон икки ороҥҥо уйалааччы,
Уон икки мутукка олордооччу,
Кэрэ кэскили тэрийээччи,
Төлкөнү түпкэ түһэрээччи,
Эр
...
Салгыыта (далее) »
|
Аардар суолталара.
Үрүҥ Айыы Тойон таҥара атын аата Аар дэнэр. Анараа дойду, чараас эйгэ олоҕун быһаарар таҥара. Аар диэн улахан, бастакы диэн суолталаах.
Аары үс сирэйдээн ааттыыллар.
Өскөтүн, киһи олоҕун Айыы суолугар, Айыы халлааныгар сыһыарбыт эбит буоллаҕына, Анараа дойдуга, чуолаан Айыы дойдутугар, кини удьуор күүһүнэн (төрүкү айыы аналынан) илпит салгын кута, Айыы таҥара дэнэр буолар. Ол аата, ийэ кута Үрүҥ Айыы Тойоҥҥо төннөр.
Оттон, Үрүҥ Аар диэн, Айыы таҥара, ол, эбэтэр, Айыы дойдутугар уонна Үөһээ дойду атын хаттыгастарын халлааннарыгар тиксибит киһи салгын кутун бэрийэр таҥара аата.
Үрүҥ Аар диэн – кини харыйар Айыы таҥара диэн тыына мэлдьи ырааһын, сырдыгын бэлиэтэ. 1823 сыллаахха атырдьах ыйын 28 күнүнээ
...
Салгыыта (далее) »
|
"Өбүгэ күнүн" туһунан.
Тохсунньу 7 күнүгэр социальнай ситимнэргэ "Тохсунньу 7 күнэ. Өбүгэ күнэ" диэн фотоколлаж Саха сирин үрдүнэн бүтүннүү тарҕанна. Сонумсахпыт да бэрт, статустарыгар туруора охсубуттар да аҕыйаҕа суохтар.
Тута этэбин, бу фотоколлажка киирбит кинигэ уонна уруһуй ааптара бу манна туох да сыһыаннара суох.
Сахаларга Өбүгэ күнэ диэн төрүкү суоҕа. Тохсунньу 7 күнэ - аан дойдуга билиниллибит Ороһооспо күнэ. Онуоха туох эрэ санааттан маннык саҥа күнү тарбахтан эмэн таһааран бүттүүн норуокка соҥноон тарҕатыы - күлүүгэ барар дьыала. Ким да туохха да наадыйбат кэмигэр норуот ыйыстан кэбиһиэ дии санаатахтара. Эһиилигэр эмиэ ыытыахтара, онтон устунан нуорма буолан хаалыахтааҕа...
Дьэ, ол эрээри, ис иһигэр киирд
...
Салгыыта (далее) »
|
Иэйэхсит сыла 1
2025 сылы Ийэ Дойдуну көмүскээччи сылынан анаатылар.
Ити, саха төрүт үгэһин халандаарын кытта, эмиэ, син түбэстэ курдук буолла. Саха билиҥҥи халандаарынан, ааспыт сылбыт Айыыһыт сыла эбит буоллаҕына, быйылгыбыт – Иэйэхсит сылынан биллэр. Онон, быйылгы сылы сахалар Иэйэхсит Хотун сылынан билинэллэр,
...
Салгыыта (далее) »
|
Саамай туттуллар эмтээх оттор
Биология институтун сүрүн научнай үлэһитэ, тыа хаһаайыстыбатын билимин кандидата ФЕДОРОВ Иннокентий Аполлонович: Институкка 1982 с. ыла баччааҥҥа дылы үлэлиибин. Бастаан бааһына кормовой отторун үөрэтэр этим. Яровой рапс диэн оту үөрэтэн, чахчы туһалаах диэммин олоххо киллэрбитим — 12 тыһыынча га сиргэ ыһар буолбуттара. Үрдүк үүнүүнү ылан былааннарын быданынан куоһарар этилэр. Онтон 1991 с., олох ирдэбилинэн, эмтээх үүнээйилэри үөрэтэргэ-чинчийэргэ көспүтүм. Билигин ол сүрүн хайысхам буолар. Ол гынан, кэнники сылларга тыа хаһаайыстыбатыгар эмиэ үлэлээн эрэбин — холобура, былырыын күһүн бааһынаны конопляттан ыраастыырга Амма Бөтүҥэр кэккэ опыттары туруортаатым…
Үүнээйи барыта эмтээх
...
Салгыыта (далее) »
|
Сэбиэскэй былаас саҕана «сахатытыы» бэлиитикэтэ.
Таҥ Бүө
Өссө 1917 с. «Саха сирэ» общество көҕүлээһининэн аан дойдутааҕы фонетическай латинскай транскрипцията ылыллыбыта, Саха тылыгар Саха лингвиһинэн, 1923 с. Ленинградтааҕы Илиҥҥи тыллар институтун сахалартан бастакынан бүтэрбит Семен Андреевич Новгородов буолбута.
1917 с. балаҕан ыйыгар Дьокуускайга бэчээттэммит 4000 экземплярынан «Сахалыы сурук-бичик» диэн саха алфавитын бастакы үөрэҕин пособиета тахсан уобалас оскуолаларыгар төрөөбүт тылы үөрэтиини саҕалаабыттара. Холобура, Бүлүү уокуругар саха тылын энтузиаст учууталларын көҕүлээһининэн начальнай оскуола бары кылаастарыгар киллэриллибитэ. Дьокуускайга учительскай семинарияҕа уонна «Саха аймах&raq
...
Салгыыта (далее) »
|
: Айыы үөрэҕин тыллара
Санааны салайар тыллар.
Киһи күн устататыгар араас түгэҥҥэ киирэн тахсар. Киһи сөбүлээбэт эбэтэр сөбүлүүр түгэнигэр анал тылы саҥаран, бэйэтин санаатын салайан туругун сөптөөх өттүгэр уларытар кыахтаах: сүрү сатаан туһанар; сүрү мээнэ сүтэрбэт; сүрү чопчу сорукка туттар.
1. Дом - киһини итэҕэл өйдөбүллэрин илдьэ сылдьарга салайар. Алгыһы, санааны түмүктээн бигэргэтэргэ этиллэр.
2. Дьээ - санаа күүһүн түмэргэ киһи бэйэтэ бэйэтин соруйар тыла. Кэпсиэх, кэпсэтиэх иннинэ туһаныллар.
3. Туску - киһиэхэ үчүгэйи баҕаран, киһи кэнниттэн этиллэр тыл. Тыл иһиллэрэ ирдэммэт, киһиэхэ тускуну туһаайыы бэйэҕэ үчүгэйи баҕарбыт тэҥэ.
4. Саҥ - киһи икки дьарыктан хайатын бастатан толорорун мунаахсыйдаҕына "Саҥ"
...
Салгыыта (далее) »
|
Сахалар хантан хааннаах дьоммутуй?
05.11.2013 16:19 | АВТОР: АЛЬБЕРТ КАПРЫНОВ
Билигин кимтэн эмэ “сахалар хантан хааннаах, туохтан тууралаах омуктарбытый?” диэн ыйыттахха, киһи эрэ барыта тута “түүрдэрбит” диэн хоруйдуура буолуо. Кырдьык, ону тылбыт да туоһулуур курдук. Тыл үөрэхтээхтэрэ этэллэринэн, анал литэрэтиирэҕэ да суруйалларынан, саха тылын быһа барыллаан 30-ча %-на – монгуол, 3-5 %-на – тоҥус-маньчжур, 5 %-на – биллибэт төрүттээх тыл, онтон атына, баһыйар үгүс өттө түүрдүү диэн буолар. Онуоха эбии, грамматикабыт эмиэ дьиҥ түүрдүү. Онон биһиги бэйэбитин хаһан эрэ монгуоллары кытта адьас ыкса алтыһа сылдьыбыт, кэлин, Саха сиригэр кэлэн баран, тоҥус-маньчжур тыллаах омуктары кытары булкуһан олорбут түүр омуг
...
Салгыыта (далее) »
|
J.SAK (ДЖИ САК)
АNE - ДРЕВНЕАЗИАТСКИЙ ЕВРОПЕОИД (ANCIENT NORTHASSIAN EUROPOID)
В работе Ивановой Зои Ивановны «Первопредок народа саха — ANE (Ancient Northasian Europoid) — древний североазиатский европеоид», автору благодаря полногеномным исследованиям международных команд палеогенетиков удалось увидеть более точную картину генетической истории народа саха с палеолита до железного века.
ANE — это название предкового компонента, родственного генетической линии охотников на мамонтов, носителей культуры Мальта-Буреть или населения С
...
Салгыыта (далее) »
|
Якутские и русские названия птиц, рыб и животных обитающих в Якутии
Чыычаахтар — птицы
1. Туллук — пуночка.
2. Күөрэгэй — жаворонок.
З. Дьиэ хараҥаччыта — воронок.
4. Хараҥҥаччы — ласточка.
5. Сылгы чыычааҕа — трясогузка.
6. Татыйык — синица.
7. Тииҥ саҥыйах — сероголовая гаичка.
8. Чооруос — чечетка.
9. Ымыы чыычаах — клёст.
10. Чаччыгыныар — дрозд.
11. Тоҥсоҕой — пестрый дятел.
12. Муостаах күөрэгэй — рогатый жаворонок.
13. Баттахтаах чыычаах — свиристель.
14. Өрүөстээх чыычаах — белогривник.
15. Эһэ чыычаа
...
Салгыыта (далее) »
|
Тэрис. Дьыл кирбиитэ. Эргэ дьыл саҕаланыыта.
Күһүн бастакы аҥаарын кэннэки тылынан көмүс күһүн диэххэ сөп. Иккис аҥаара дьыл кирбиитэ диэн.
Ахсынньы 19 күнүн диэки кыратык былыт буолар. Ону сис былыт дииллэр. Бу кэмтэн эргэ дьылы көтөҕүү туомнара саҕаланаллар.
Сылга икки улахан дьыл баар: Саҥа дьыл муус устар 21 күнүттэн саҕаланар уонна балаҕан ыйын 21 күнүгэр диэри барар. Эргэ дьыл балаҕан ыйын 21 күнүттэн саҕаланар. Эргэ дьылга киһи харыстаныахтаах.
Балаҕан ыйын 21 күнүгэр Дьыл кирбиитин туома (Тэйилгэ) диэн оҥоһуллар. Бу кэмҥэ сырдык уонна хараҥа тэҥнэһэллэр. Хараҥа баһыйан барар. Эргэ дьыл кэлэр. Бу кэмҥэ Улуу Суорун (биир өттүнэн Ынахсыт) тыына кэлэр. Бу тыын хотугу тыалга сөп түбэһэр.
Балаҕан ыйын 21 күн
...
Салгыыта (далее) »
|
Тэрис.
«Саха төрүт итэҕэлигэр хараҥа кэм оройун туһунан»
Ахсынньы 21-22 күннэригэр буолар күн кыһыҥҥы туруутуттан саҕалаан күн хаамыыта уһаан барар. Сир соҕуруу полушариета күн уотугар муҥутаан эргиллиэҕэ, оттон Хотугу полушариеҕа бу кэмҥэ кыһын турар. Бу астрономическай түгэн, күн саҕахха саамай чугас сылдьар, ол, эбэтэр, алын кырыытын эрэ үрдүнэн устар кэмэ буолар.
Күн кыһыҥҥы туруута календарнай сыл уонна күн дьыллаах дьыл икки ардыгар уратыларыттан сибээстээн куруутун халбаҥныы сылдьар.
Итиннэ, биһи, саха итэҕэлигэр, Айыы үөрэҕэр барыларыттан үрдүк Үрүҥ Айыы Тойон дьонун Күн Дьөлдьүүт дьон, Айыы Намыһын удаҕаттар диэн сардаҥа дьону ахтыахтаахпыт. Ити айыылар өйдөрө-санаалара, тыллара, туттуулара алгыс буол
...
Салгыыта (далее) »
|
Сердечное поздравление Гавриила Романова
с 95-летием со дня рождения!
Юбиляр родился в 1929 г. в I Нерюктяйском наслеге Сунтарского района Якутской АССР. В 1950 г. окончил физмат. отделение Якутского пединститута, в 1957 г. – философский факультет Киевского госуниверситета. В 1974 г. решением Совета Ташкентского ордена Трудового Красного Знамени госуниверситета им. В.И. Ленина от 17 апреля 1974 г. (протокол № 2) Рома
...
Салгыыта (далее) »
|
НЕИСТРЕБИМАЯ БЮРОКРАТИЯ?
Речь пойдет о бюрократии (или о волоките), которую даже сам великий Маяковский “волком не выгрыз”. Она живет и процветает, видно, обещает и дальше жить.
...
Салгыыта (далее) »
|
|
|
| Сонуннар күннэринэн |
| « Сэтинньи 2025 » |
| Бн |
Оп |
Сэ |
Чп |
Бт |
Сб |
Бс |
| | | | | | 1 | 2 | | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | | 10 | 11 | 12 | 13 | 14 | 15 | 16 | | 17 | 18 | 19 | 20 | 21 | 22 | 23 | | 24 | 25 | 26 | 27 | 28 | 29 | 30 | |
| Ааҕыылар |
Баар бары (online): 5 Ыалдьыттар (гостей): 5 Кыттааччылар (пользователей): 0 |
|
