УЛАҔАЛААХ УОДАҺЫН
Афанасий Максимовы уонна кини доҕотторун сууттааһын 2008 сылга саҕаланан баран 2016 сылга түмүктэммитэ. Араас дьон бары кыттан, ол иһигэр уголовник–миниистир Стахов, буруйу кыайан дакаастаабаккалар суут уһуннук барбыта. Маннык уһун суут Саха сирин историятыгар ыытылла илигэ уонна инникитин маннык хатыламмата буоллар. Инньэ диибин да уоскуйуох быһыы биллибэт: итини саната, күөдьүтэ сатыыр суруйуулар, ордук кэлиҥҥи кэмҥэ, тахсаллара хойунна. Соторутааҕыта “Криминальная Якутия” диэҥҥэ былыр үйэҕэ буолан ааспыт суут бүтэһиктээх быһаарыытын 180% төттөрү эргитэн суруйуулар тахсаллар. Сирэйин саптыбыт биллибэт ааптар, сымыйалыырын билинэн, аатын баарынан суруйуон баҕарбат. Тоҕо, туохтан куттанна, сирэйин сабынна? Бу быһыытынан тугу ситиһиэн баҕарарый?
Арай, сирэйин саптыбакка, суут ааспыта хас эмэ сыл буолтун кэннэ, В.Штыров аһаҕас суруйуута тахсыбыта. Максимовтаах Таалакаантан Витимҥэ диэри гаас турбата ситэ тардыллыбакка сыппытын салгыырга көҥүллэрэ суоҕун, онуоха 198 млн. солкуобайы ылан уорбуттарын, турба ситэриллибэтэҕин, нолуок төлөммөтөҕүн эппитэ. Эбиитин, Магомедовтары Максимов аҕалан гааспыт республикаттан барбыта диэн тылласпыта. Маны илэ өйүнэн суруйуон дуу, тыллаһыан дуу табыллыбат. Наһаа ханньаахтаан итинниккэ тиийиэн сөп.
Хас эмэ сыл салҕаммыт суут барытын быһаарбыта: турбаны салгыырга правительство сорудахтаабыт; харчы биэрбэтэх; 198 млн. солкуобай турба тутуутугар төлөммүт; нолуок төлөммүт. Суут итини мээнэҕэ ылымматаҕа, докумуоннар булуллан, туоһу бөҕө ыйытыллан, даакаастабыл оҥоһуллан прокуратура буруйдууртан аккаастанарга күһэллибитэ. Итини дакаастыахха диэри уолаттары төһөлөөх сордообуттарай, СИЗОҕа, холуонньаҕа киллэрэ-киллэрэ таһаартаабыттара. Үлэ бөҕөтүн үлэлиэхтээх сыллара итиннэ барбыта. Генпрокурорга үҥсүү түһэрбит Штыров биир да суукка туоһу быһыытынан кэлэн кыттыбатаҕа.
Албакааттар кини кэлэн кыттарын туруорса сатаабыттара да, куттанан, суобаһа оонньоон буолуо, кэлбэтэҕэ. Оттон турба тутуллан, хамыыһыйанан ылыллан баран, Максимовтаах кэннилэриттэн таах сыппыта, көтүрүллэн атыыламмыта дуу, ханна тиэрдиллибитэ дуу билигин биллибэт. Сирэйдэрин сабар суруксуттар хата итини ирдэһиэх этилэр. Оттон турба правительство харчы биэрбэтэҕин үрдүнэн хантан үптэнэн тутуллубутай?. Максимов “Сахатранснефтегазка”, “Яколга” эрдэ “күрэппит” эбэтэр “хаһааммыт” дэнэр үбүнэн уонна турбаны ситэрээччи И.Пахомов иэс ылан баран төннөрбүт векселлэринэн толуммуттара толору дакаастаммыта.
Магомедовтары Максимов сиэтэн аҕалбатаҕа.
Магомедовтары ол саҕана бизнескэ сыһыаннаах бары билэрэ. Максимов эмиэ билэрэ уонна икки бизнесмени – Штыровы уонна Магомедовы тиксиһиннэрбитэ кырдьыктаах. Кини эрэ билиһиннэрбэтэҕэ буолуо, улахан бизнесменнэр сибээстэһии бөҕөтө буоллаҕа. Көннөрү киһи саныырын курдук, Штыров СӨ президенэ эрэ буолбатах этэ, ити кэмҥэ бэйэтэ уонна дьиэ кэргэнэ, атын чугас дьоно бизнес киэҥ эйгэтигэр киирбиттэрин санатар тоҕоостоох. Штыров Магомедовтары эрдэттэн билсэн элбэхтэ көрсүбүтэ, сыаналаах хартыына бэлэх ылбыта биллэр уонна аҕалан Орто Бүлүү гааһын биэрбитэ, ЯТЭК үөдүйбүтэ. Республикаттан гааспыт барбыта. Хата, гааһы аҕалар ситим республика бас билиитигэр хаалбытыгар махтал.
Штыров итини кытта биэртэ буоллар улахан алдьархай тахсыахтааҕа. Республикаҕа гаас тыын стратегическай суолталаах, итини президентэн, правительствоттан ураты ким да, ханнык да Максимов дьаһайар бырааба, кыаҕа суох. Холобур, ЮКОС президент М.Николаев меморандумҥа илии баттаспытын эрэ кэннэ стратегическай партнер буолбута. Ол кэмигэр наадалаах этэ, ону да Штыров быыбара үрэйбитэ. Ити туһунан барытын билэр дьон аһаҕастык, сиһилии суруйбуттара баар. Ньиэптээх-гаастаах Таалакааны республикаттан күрэтэн “Сургутнефтегазка” биэрбитин, эбиитин нолуоктан босхолообуттарын бэйэтэ билиммитэ. Билигин “Сургутнефтегаз” 2023 сыл 9 ыйыгар 1,436 триллион солкуобайдаах ыраас барыһы ылбытын туһунан суруйалларын ымсыыра ааҕабыт...
Дьэ, итинник киһини, Штыровы өрө тутуу, бэйэ уолаттарын салгыбакка өр кэмҥэ сонордооһун барар. Штыров АЛРОСА-ны быыһаабыт үһү. Соҕотоҕун... Ити саҕана Штыров салайа олорбут АЛРОСА-та республикаҕа биэрэр иэһэ 458 млрд. солкуобайга тиийбитин М.Николаев соппута. Быыһыы сатаан. Ону улахан кириитикэҕэ тарпыттара. Штыров уонна кини дьиэ кэргэнэ билигин сөҕүмэр баайга тиксэн олороллор. Кини АЛРОСА-ны аһаҕас оҥорон баран 280 акцияҕа тиксибитэ. Ойоҕо АЛРОСА 2 млрд. солкуобайдаах акциялааҕа суруллар. Кыыһа АЛРОСА-НЮРБА 43,428 мөлүйүөннээх 658 акциятыгар тиксибит. Бу Саха сиригэр атахтарын укпатах дьахталлар.
Дьиэ кэргэн маны таһынан бааҥҥа кыттыгастаахтарын, квартиралардаахтарын, Москва таһыгар араас тутуулар, особняктар баалларын туһунан “Независимая газета” суруйбута. Ити билигин биллэринэн. Билигин сокуону кэһэн байбыт дьону уодьуганнаах эрэллэр. Штыров, кини чугас дьоно тугу оҥорон сиэри таһынан тиэрэ байбыттарын билэр кэм кэлиэҕэ, ону ирдэһэн, туоһулаһан эрэр сурахтара иһиллэр. Онон, сирэйгитин саптар суруксуттар ити киһигитин наһаа өрө туппаккыт буоллар.
Максимовтааҕы сойуолаһыы кини сорудаҕынан барар курдук. Суруктар ис хоһоонноро кини бастакы суругар маарыҥныыллар. Уонна тугу да билбэт уонна билэ сатаабат дьон өйүн буккуйарга аналлаахтар. Мин аҕыс сыл устата барбыт сууттарга сылдьан, суут докумуоннарын билсэн, илиибэр тутан баран “Уол оҕо охтума, аккыттан сууллума! Афанасий Максимов олоҕун аргыстара” диэн кинигэни таһаарбытым. Кинигэбэр суут эрэ докумуоннарын буолбакка, ити иннинэ тахсыбыт Иван Николаев “Сокровенная история Республики”, Климент Иванов “Кэм - кэрдии ситимэ” уонна онтон да атын кинигэлэри, источниктары туһаммытым.
Бу кинигэлэргэ барыта баар, суруллар. Үөһээ ахтыллар Магомедовтартан ураты, Кавказ атын сүүлүктэрин аҕалтаабыта эмиэ. Сирэйи саптар суруксуттар бу источниктары кытта билсэргит буоллар баҕар санааҕыт уларыйыа этэ. Онно киһи омнуолуура суох, киһи эрэ сыыстарыан сөп. Оттон сыаллаах-соруктаах дьарыктанар буоллаххытына сирэйгитин аһыҥ, чиэһинэйдик, докумуоннаһан киирсиҥ. Холобур, мин суруйбут кинигэм хас биирдии тылыгар эппиэт сүгэбин. Иван Николаев уонна Климент Иванов эмиэ оннуктар дии саныыбын.
Иван БУРЦЕВ. 12.11.2025с.
|
