| News topics |
|
Политика.Митинги. Пикеты. Партии [902]
|
|
Мысли. Думы.Мнения, обсуждения, реплика, предложения [263]
|
|
Суд-закон.МВД.Криминал [1283]
|
|
Право, закон [323]
|
|
Экономика и СЭР [840]
|
|
Власть Правительство Ил Тумэн [1208]
|
|
Мэрия, районы, муниципалитеты [400]
|
|
Мега пректы, планы , схемы ,программы. ВОСТО [215]
|
|
Сельское хозяйство,Продовольствие. Охота и рыбалка [559]
|
|
Энергетика, связь, строительство.транспорт, дороги [156]
|
|
Коррупция [862]
|
|
Банк Деньги Кредиты Ипотека Бизнес и торговля. Предпринимательство [294]
|
|
Социалка, пенсия, жилье [277]
|
|
ЖКХ, строительство [133]
|
|
Образование и наука. Школа. Детсад [215]
|
|
Люди. Человек. Народ. Общество [227]
|
|
АЛРОСА, Алмаз. Золото. Драгмет. [672]
|
|
Алмазы Анабара [161]
http://alanab.ykt.ru//
|
|
Земля. Недра [240]
|
|
Экология. Природа. Стихия.Огонь.Вода [381]
|
|
СМИ, Сайты, Форумы. Газеты ТВ [158]
|
|
Промышленность [43]
|
|
Нефтегаз [285]
|
|
Нац. вопрос [285]
|
|
Соцпроф, Совет МО, Общ. организации [65]
|
|
Дьикти. О невероятном [183]
|
|
Выборы [661]
|
|
Айыы үөрэҕэ [131]
|
|
Хоһооннор [5]
|
|
Ырыа-тойук [23]
|
|
Ыһыах, олоҥхо [109]
|
|
Култуура, итэҕэл, искусство [372]
|
|
История, философия [246]
|
|
Тюрки [76]
|
|
Саха [167]
|
|
литература [45]
|
|
здоровье [469]
|
|
Юмор, сатира, критика [14]
|
|
Реклама [7]
|
|
Спорт [123]
|
|
В мире [86]
|
|
Слухи [25]
|
|
Эрнст Березкин [88]
|
|
Моё дело [109]
|
|
Геннадий Федоров [11]
|
|
BingHan [4]
|
|
|
Main » 2025 » Ахсынньы » 26 » *Аар Айыы баттыыр күүһэ.*
*Аар Айыы баттыыр күүһэ.* | 20:52 |
*Аар Айыы баттыыр күүһэ.*
Биһиги итэҕэлбитин көрдөхпүтүнэ, Үрүҥ Аар Тойон диэн аакка аар диэн тыл баар. Ити тыл ытыктанар кырдьаҕаһы бэлиэтиир, Аар диэн Таҥара улахан диэн суолталаах аата. Аар, биир, мэлдьи ырааһын, сырдыгын бэлиэтиир аата – Үрүҥ Аар дэнэр, ол, эбэтэр, орто дойдуттан дьабыныгар барбыт тыын хос төннөн кэлиитин ити аатынан бэлиэтээн этэллэр. Таҥара суостаах өттүн көрдөрөр. Киһини дьүүллүүргэ, сэти-сэлээни толорорго, Анараа дойдуну бэрийэргэ аналлаах Таҥара. Анараа дойдуга баайыллыбыт тыын олоҕо быстах олох дэнэр.
Оттон Үрүҥ Айыы Тойон – төрүт таҥара, Кини аата үчүгэйи оҥорор диэн тылтан үөскээбит. Атын айыылар бары Кини оҕолоро, барыларын көрөр, сэмэҕэ-суҥхаҕа туруорар, барыларын баһылыыр.
Айыылар Кини көмөлөһөөччүлэрэ буолаллар, иччилэр уонна дьон эмиэ Кини оҕолоро буолаллар дэнэр. Кини баары барытын алгыһынан айбыт диэн өйдүүллэр. Аан дойду – баар барыта, Үрүҥ Айыы Тойон айбыт эйгэтэ дииллэр.
Хара маҥнайгыттан тус-туспа сылдьыбыт таҥаралартан Аар Айыы Тойон суолтатын умнан кээспиттэр (умуннаран кээспиттэр), ол кэннэ, Үрүҥ Айыы Тойону солбуйа сатаабыттар Үрүҥ Аар Тойон аатынан. Дьиҥэ, Үрүҥ Аар Тойон отой атын хайысханы бэрийэр саха итэҕэлигэр, ол, эбэтэр, Анараа дойдуну кытта силбии өттүн көрөр...
Онуоха туран, айыылар барылара Үрүҥ Айыы Тойон оҕолоро, кини күлүктэрэ буолаллар. Анараа дойдуну бэрийэр, суут-дьүүл өттүн көрөр Аар Айыы Тойон – Үрүҥ Айыы Тойон күлүктэриттэн биирдэстэрэ буолар, киһи кутун оннун булларар, Орто дойдуттан арахсыбытын кэннэ.
Ким Аар Айыыны Үрдүкү Таҥара оҥостор – ол улаханнык сыыһар уонна бэйэтин, ыччатын сирдээҕи олоҕун сарбыйар, кутун Анараа дойдутааҕы суолун-ииһин таҥнары-таары тутар буолар. Аар Айыы бэйэтин аатыттан биирдэ эмит, улуу күннэринэн эрэ, Айыы Үөрэҕин Аан намыһын алгысчыттара аманыйыахтарын сөп.
Анараа дойду таҥаратын аатын мээнэ ааттаммат, алгыска туттуллубат, сирдээҕи тыыннаах олоххо сыһыана кыра, бэйэтэ туспа өйдөбүллээх таҥара. Тыытыллыбат, ордук эдэр, тэтиэнэх, уһун инникилээх дьон ахтыа суохтаахтар, оҕолорго бобуулаах буолуохтаах. Ойууттар, ичээннэр, эмчиттэр туһаналлар уонна киибэстэр.
Дьиҥэ, Аар аатын туһаныы кэлиилэр кэлтэрин кэннэ үксээбитэ. Саханы ахсаанын тыйыс дойдуга аһары барбатын диэн киллэрбит буолуохтарын сөп, Анараа дойду аанын кэҥэтээри, сайдыылаах олоххо төрүөх аҕыйыырын, үүнү бытаарарын, өлүү-сүтүү элбиирин хааччыйаары. Билигин ол улахан хааччах буолла, сахаҕа. Тарда туруо суохтаах үргүөр тыына. Сыыһарбыт аччыахтаах, Кыраман ылара аҕыйыахтаах. Оччотугар эрэ үтүө-мааны өттө Айыы дойдутугар элбээн кырыыс күүһэ мүлүрүйэн кэскилбит кэҥиэ.
Бүтүн Өрөспүүбүлүкэ үрдүнэн кини аатын ааттаан Ыһыах эҥин ыстахха төрүөх элбээбэт. Ылара эрэ элбиир. Оччоҕо үҥэр киһи сиргэ сүүһүнэн лобуйа-лобуйа үҥэригэр тиийэр. Уопсайынан, итэҕэл киһини баттыыр көрүҥнэниэ этэ. Онтон Үрүҥ Айыы Тойон аатыгар киһини баттыыр туох да суох. Бу ааты илдьэ сылдьар итэҕэл киһитийии көрүҥүн илдьэ сылдьар. Сахаларга итэҕэл уонна олох-дьаһах үгэһэ киһи лиичинэһин харыстыыр туһаайыылаах.
Айыы Тойон Таҥара саҥарар
Мин сир-халлаан аар кырдьаҕас
Үрүҥ Айыыта буолабын,
Үүт-таас олбохтоох,
Үүт-аас бэйэкэлээх
Үүс киис бэргэһэлээх
Өнүрүк куйаас тыыннаах
Үрүҥ Аар Тойон диэммин,
Аан дойду айыллыаҕыттан
Күн айыы аймаҕын
Уһун үйэлэргэ уһааран,
Ууну-уоту туоратан,
Сап саҕаттан салҕаан,
Арчылаан, көрөн-истэн,
Оччоттон-баччаҕа аҕаллым.
Айыы тыына – таҥара тыына,
Туох баар бары үчүгэйи кытары
Бииргэ сылдьыһар эбит.
Айыым дьоно алҕаһаан
Мумматтарын туһугар
Кэмиттэн кэмигэр мин
Үөһэттэн ыйаахтаах,
Өлбөт-өспөт оҥоруулаах,
Ичээн эттээх,
Көрбүөччү харахтаах
Бэйэм оҕолорбун ыытабын.
Ол иһин эһиги
Сарсыҥҥытын санаан сылдьаҕыт,
Илини-арҕааны араараҕыт,
Иирэн бара иликкит.
Мин ол дьон ааттарыттан дьайабын,
Мин ол дьон уостарынан саҥарабын –
Сирдьиттэргитин истиҥ,
Баһылыктаргытын батыһыҥ,
Тулуйуҥ уонна толоруҥ
Улуу халлаан уларыйбат уурааҕын.
Айыы суолуттан туораатаххытына,
Бэйэҕит бэйэҕититтэн кэлэйээриҥ,
Ааттаһыы ааһан
Атыннык кэпсэтиэхпит,
Таҥара кырыыһа – сэт-сэлээн
Эһигини иннигитин быһан
Орто дойду олоҕор ситиэҕэ,
Бэйэҕит бэттибиккит кыра,
Ыччаттыын ылҕыаҕа.
Атын албын итэҕэли ылынымаҥ,
Алыптаах айахтаахтар
Минньигэс тылларынан мэҥиэлиэхтэрэ.
Онно эт: “Бэйэм киэнэ бэйэбэр.
Биһиги суолбут тус-туһунан,
Мин айыы киһитэбин” – диэн.
Кими да ордук санаамаҥ,
Оннооҕор от-мас
Үрдүктээх-намыһахтаах,
Киһи киһиэхэ тэҥэ суох,
Сүөһү сүөһүгэ тэҥэ суох,
Дьолгут-соргугут төһөтүнэн,
Тииттэн тирэнэн,
Таастан тайанан
Иннигит диэки баран иһиҥ.
Үөмтэтэ суохха
Үөҥҥүт үллэҥнээбэтин,
Кыра аайы
Кыыбаҕаҕыт кыймаҥнаабатын,
Куччугуй суолга
Кудуккут быччаҥнаабатын.
Тииҥ тиҥилэҕэ да,
Көҕүллээҕиҥ көхсө да,
Моҕотойуҥ буута да
Бүгүҥҥү күҥҥэр сөп буолуо.
Айыы суолунан айаннаабыт,
Үтүө суолга тардыспыт
Аата-суола алдьаныа суоҕа,
Өлөн-охтон биэриэ суоҕа.
Үрдүк халлаан баһылыктара
Үгүспүт – биһиги.
Уҥа илии уолаттарым,
Хаҥас илии кыргыттарым –
Оннук айыы киһитин
Олоҕун усталаах-туоратыгар
Көрө-истэ
Көмүскүү сылдьыахтара,
Аһына-харыһыйа
Арчылыы туоруохтара.
_Баишев И.Г._
_Айыы тыына._
_Якутск: 1993, с.3-5._
|
|
Category: Айыы үөрэҕэ |
Views: 24 |
Added by: uhhan1
|
|
|
| Сонуннар күннэринэн |
| « Ахсынньы 2025 » |
| Бн |
Оп |
Сэ |
Чп |
Бт |
Сб |
Бс |
| 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 | 13 | 14 | | 15 | 16 | 17 | 18 | 19 | 20 | 21 | | 22 | 23 | 24 | 25 | 26 | 27 | 28 | | 29 | 30 | 31 | |
| Ааҕыылар |
Баар бары (online): 4 Ыалдьыттар (гостей): 4 Кыттааччылар (пользователей): 0 |
|
