Сүрүн сирэй | Бэлиэтэнии | Киирии | Сахалыы бичик (шрифт)Уруй-айхал, Гость ! | RSS
Бу сир талбата (меню)
News topics
Политика.Митинги. Пикеты. Партии [900]
Мысли. Думы.Мнения, обсуждения, реплика, предложения [263]
Суд-закон.МВД.Криминал [1280]
Право, закон [323]
Экономика и СЭР [839]
Власть Правительство Ил Тумэн [1207]
Мэрия, районы, муниципалитеты [400]
Мега пректы, планы , схемы ,программы. ВОСТО [215]
Сельское хозяйство,Продовольствие. Охота и рыбалка [555]
Энергетика, связь, строительство.транспорт, дороги [155]
Коррупция [862]
Банк Деньги Кредиты Ипотека Бизнес и торговля. Предпринимательство [291]
Социалка, пенсия, жилье [277]
ЖКХ, строительство [132]
Образование и наука. Школа. Детсад [215]
Люди. Человек. Народ. Общество [224]
АЛРОСА, Алмаз. Золото. Драгмет. [670]
Алмазы Анабара [161]
http://alanab.ykt.ru//
Земля. Недра [240]
Экология. Природа. Стихия.Огонь.Вода [377]
СМИ, Сайты, Форумы. Газеты ТВ [158]
Промышленность [43]
Нефтегаз [284]
Нац. вопрос [284]
Соцпроф, Совет МО, Общ. организации [65]
Дьикти. О невероятном [183]
Выборы [661]
Айыы үөрэҕэ [93]
Хоһооннор [5]
Ырыа-тойук [23]
Ыһыах, олоҥхо [102]
Култуура, итэҕэл, искусство [365]
История, философия [239]
Тюрки [76]
Саха [153]
литература [42]
здоровье [465]
Юмор, сатира, критика [14]
Реклама [7]
Спорт [123]
В мире [86]
Слухи [25]
Эрнст Березкин [88]
Моё дело [109]
Геннадий Федоров [11]
BingHan [4]
Main » 2010 » Сэтинньи » 19 » Тумарча «Егор Борисовка Михаил Ефимович истиилэ к³ст³р» диэн суруйуута та±ыста.
Тумарча «Егор Борисовка Михаил Ефимович истиилэ к³ст³р» диэн суруйуута та±ыста.
13:16
«Туймаада уоттара», 2010 с. сэтинньи ый, №23(28)
Президент албынтан сэрэниэхтээх

То±о былааска тахсалларый?
Ха´ан ба±арар былаас былдьа´ыктаах бырта сыата буолар. Ол то±ото ³йд³н³р. Тойон-хотун, улуу ки´и буолан м³лт³х дьону µµрэ-µтµрµйэ, кинилэри µлэлэтэн, к³л³´µннээн бэйэтэ байылыаттык, тоттук олороору. Кыыл-сµ³л эмиэ оннук дьа´анар, онон кыылтан улахан уратыта суохпут. Онноо±ор уу´уур-тэнийэр албаспыт биир оннук, атыыр уонна ты´ы диэбит курдук. Ама ону мэлдьэстэхпитий, айыл±аны ба±ас утарбат инибит?

Былыргы µйэлэргэ былаа´ы ылыы, былдьаа´ын сµрдээх судургу этэ. Ким кµµстээх – ол утарыла´ааччытын моонньох ба´ын бы´ара, сиргэ-буорга тэпсэрэ, суох гынара. Ол кэннэ бэйэтин тула киниэхэ ба´ыйтарар дьону уйгулаах оло±унан маачыктаан мунньан, бэйэтин сынньала², дуо´уйуулаах оло±ун о²осторо. Соро±ор ол бэйэтин дьоно бу му²ур ыраахтаа±ыларын куомунна´ан, дьа´айан да кэби´эр тµбэлтэлэрэ тахсара. Чэ, ол атын со±ус кэпсээн.
Оччоттон-бачча±а дылы ки´и-аймах майгыта-сигилитэ соччо уларыйбакка тиийэн кэллэ. Ки´и барыта баайдык-тоттук олоруон ба±арар. А±ыйахтык µлэлиэн, элбэхтик сынньаныан, таах таалалыан ба±арара, ама, кистэл буолла±ай.

Санаан да к³рд³хх³, ким астына-астына то² буору хас да чаас устата ха´ыан ба±арыай? Эбэтэр ким µ³рэ-к³т³ ханнык эрэ тэрилтэ муостатын сууй да сууй буолуой? Оннук бэ´иэлэй сирэйдээх-харахтаах уборщицаны биирдэ эмэ к³рбµккµт дуо? Тµ´эрэн эппэппин, ол эрээри саамай санаар±аабыт сирэйдээхтэр кинилэр дии.

Онон, µгµ´µ-элбэ±и куолулаабакка, сахалыы-махалыы малтаччы биири этиэххэ наада. Ки´и-аймах икки к³рµ²²э арахсар. ¥рµ² харахтарын ³р³ к³рб³кк³ µлэлээн тахсар дьон уонна кинилэр µлэлэрин тµмµгµнэн ту´анааччылар. Араас к³рµ²µнэн, алба´ынан ити о²о´уллар. Атын суох.

Дьэ, ол боростуой дьон µлэлэрин тµмµгµнэн ту´анааччылары би´иги салайааччылар диэн ааттыыбыт (э´иги киэ²ник, Аан дойду та´ымынан ылан к³рµ², Сахабыт сиригэр баар бала´ыанньа±а билигин тохтоомо², сахалартан былаас бакаа ту´аммыта суо±а буолуо, онно да кэлэр суруйууларга тиийиэхпит, ити сирбит баайын ту´аныыны кытта сибээстээх буолуо). Ол салайааччылар ба´ылыктар, араас президеннэр, олигархтар диэн ааттаналлар. Депутаттар эмиэ оннуктарга киирсэллэр, то±о диэтэххэ, туох да диэбит и´ин, кинилэр былааска итинник ытта, чуга´ыы сатыыллар. Биллэн турар, кинилэр ортолоругар ис сµрэхтэриттэн норуоттарын, дьоннорун-сэргэлэрин ту´угар кы´аллар биир эмэ сибэтиэй а²ардаах ки´и баар буолуон с³п. Олоххо араас буолар.

К³р³ргµт курдук, ки´и-аймах кыылтан уратыта диэн сонно тута тырыта тыытыспакка, былаа´ы кэм киитэрэйдик былдьа´ара буолар. Кэли²²и кэм²э сайынна±а буолан, урукку µйэлэргэ уонна сылларга курдук саабыланан кэрдиспэккэ, саанан ытыаласпакка (сырыы аайы абытайа бэрт буолла±а), быыбар н³²µ³ былаа´ы ыла сатыыр буоллулар.

Саха республикатын президенинэн Егор Борисов ананаатын кытта кинини тула ньыла к³т³³ччµлэр, хай±ааччылар эмискэ элбии тµстµлэр. Кини салайар администрациятын µлэ´иттэрэ, министрдэр бэйэлэрин µлэлэригэр эбии эбээ´инэс курдук ылынан, президент Борисовы хай±ыыллара ол ³сс³ улахан сонун буолбатах.
Правительство СМИ-лэрэ, киниттэн ³й³бµл ылар ха´ыаттар са²а президени мэктиэтигэр чачайа сы´а-сы´а хай±ыыллар. Бэйи, до±оттор, ки´ибит бу дуо´унаска са²а ананна эбээт, µлэлээбитэ сыл а²ара да буола илик дии! Тохтуу тµ´µ³х, хайдах µлэлиирин-хамсыырын кэтээн к³рµ³х, кыаллар буолла±ына к³м³-имэ, сµбэ-соргу буола сатыах баара баара. А±ыйах ый и´игэр оннук айылаах, арбыы охсуохха диэри, бэйэтин к³рд³р³ о±уста дуу? ¥лэтин дьи²нээх тµмµгэ болдьо±о бµппµтµн кэннэ, ³сс³ ону аа´ан уонунан сыл буолан баран дьэ дьи²нээхтик биллиэ эбээт!

Суох, би´иги дьоммут оннук буолбатахтар. Сахалар, дьэ, ким былаастаахха хапта²ныы µ³рэммит а±ай дьоммут. Арай µйэ уларыйан, сайдыылаах дойдулар холобурдарын ха´ан эмэ баты´арбыт дуу диэн, эрэл ханан эмэ кыламныыр.

Холобур, биир сахалыы ха´ыакка суруйааччы Тумарча «Егор Борисовка Михаил Ефимович истиилэ к³ст³р» диэн суруйуута та±ыста. Суруйааччы ки´и бы´ыытынан тыла хомо±ой, боростуой ки´и киэнин курдук буолуо дуо, – уобарастаан этиилэрдээх, тэ²нээ´иннэрдээх. Арай, мин к³рд³хпµнэ, биир суох – кырдьыгынан суруйуу. Суруйааччы ки´иэхэ бу улахан итэ±эс буолара к³ст³н турар эбээт! Эбэтэр кырдьан, итиччэ хара±а сабыллыбыт му²а дуу?
Тумарча са²а президент Егор Борисовы уу и´э-и´э хай±аабыт. Олортон бы´а тардыылары уонна онуоха комментарийдары мантан аллара аа±ы².
«Онон бµгµ²²µ кµннээххэ маннык сµдµ ирдэбиллээх республика президенин дуо´уна´ыгар Е.А.Борисовы кэм-кэрдии бэйэтэ талан бигэргэппит ки´итэ буолара к³ст³н тахсар».

Суох, убаастабыллаах Тумарча, кинини Путиннаах Медведев бигэргэппиттэрин бэйэ² бэркэ билэр буолуохтааххын. «Истигэн буолуо, этэрбитинэн сылдьыа» диэн эрэнэн туран. Хата, «норуот талла» диэн эппэтэххэр махтал.
«Егор Афанасьевич… ууну-уоту ортотунан ааспыт улахан салайааччы», «Мантан к³ст³р, ки´и ки´иттэн уратыта», «Маннык сиэрдээх, киэ² к³±µстээх, мындыр буолуу ханнык ба±арар ки´иэхэ, ордук салайааччыга – µтµ³ хаачыстыба».

Дьэ, исти²-к³рµ². Хайдах курдук арбыыр тылларый?
Тумарча итиннэ с³п буолбат, к³мµскэли били²²итэ к³рдµµ илик президени к³мµскэ´эн барар, атын дьо²²о саба тµ´эр: «Муста эрэ тµстэллэр, дойдуларын-норуоттарын ту´угар туох да к³дьµµстээ±и о²орботох эрээри, са²а кэм салайааччыларын сиилээн, µ³±эн, айахтаа±ы атыппат буолаллар». «Сордоохтору², ки´и сонньуйуох, наар бытархайда´ыы, бытта´ыы-былахыла´ыы (билэллэрэ-к³р³лл³р³ оччо эрэ буолаахтаата±а) ³ртµн ыыстаан-куолулаан тахсаахтыыллар»

Дьэ, хайдах курдук туох да оруо ма´ы ортотунан тылларый? Кырдьа±аспыт букатын тµ²-та² тылла´ан, бэйэтэ быртах тылларынан ы´ыахтанан барда буолбат дуо? Оттон, оннук дьон баар буоллахтарына, ааттарын ааттыа±ын? Кµдээринэ кими, тугу ба±арар итинник этиэххэ с³п. Уопсайынан, ³йд³н³р – бу эмиэ суруйар албас буолар, президени «кимэ биллибэт ³ст³³хт³рт³н» суос бэринэн к³мµскэспитэ буолуу. Бу а´а±астык бэрт буола сатаа´ын. Барыта к³ст³н турар эбээт, ама, аа±ааччылары оннук акаарылар диирэ буолуо дуо?

Салгыы аа±абыт. Тумарча суруйар: «…сити´иилэр тустарынан бу ааргылары² биир µтµ³ тылы быктарыахтара диэн саараама», «Кэрбээччилэр кэккэлэрэ саастаах к³лµ³нэ олохтон туоруор диэри баар буола туруу´ук бы´ыылаах (суруйааччы ки´и буолан баран саатар ха´ыакка суруйарыгар «туруу´у» диэ±ин), онон Борисов да±аны ирээтигэр тµбэспэхтииллэрэ буолуо. Ол эрээри, олох хаамыытын кинилэр ньаргыардара тохтотуо баара дуо, улуу Крылов эппитинии, «тэллэх ыта слону µрбµтгэр холоонноох» буолла±а дии».

Дьэ ити. Туох айылаах иэдээннээх суруйуунуй? Туттар тыллара да баар ээ: «ааргылар», «кэрбээччилэр», «тэллэх ыта», «кинилэр ньаргыардара»… То±о сµрэй?! Аны сотору «норуот ³ст³³хт³р³» эрэ диирэ хаалбыт бы´ыылаах. То±о диэтэххэ «кэрбээччи» уонна «норуот ³ст³³±³» диэн тыллар урут тэ² кэриэтэ ³йд³бµллээх этилэр ээ.

«Егор Борисов µлэтин тэтимнээхтик са±алаата», «Уопсай тµмµгэ ку´а±ана суох: онно-манна кэллэ-барда, ону-маны бы´аарыста, кэскиллээх са²а дьа´аллары ылла…»

Туох да чопчу дьыалата, дакаастабыла суох, уопсай тылларынан суруйуу. Маны аа±ан баран, хата, ки´и эрэ сонньуйуох курдук – «кэллэ-барда» буолан… Кыра да о±о итинник суруйаа ини. Бу Борисов президент дуо´уна´ыгар киирбитэ а±ыйах ый буолбутун кэннэ Тумарча итинник суруйар. С³п да±аны, итинтэн ордугу ки´и тугу суруйуой? То±о диэтэххэ Егор Борисов дуо´уна´ыгар са²а киирдэ±э дии, о²оруо, айыа-тутуо иннигэр буолуо, бука. Ол эрээри ки´и ыксаан хайгыы, «очукуо хомуйса» охсор ба±аттан тугу-тугу гыммата±а баарай! Суо±у кµдээринэ суруйан, баар курдук к³рд³рµµ т³´³ ту´алаа±а буолла? Аа±ааччыны итинник судургутук албынныахха с³п буолуо дуо? ¥лэ барыта дьи²нээх дьыаланан, ол тµмµгµнэн сыаналанар буолбатах дуо?
«Тус бэйэм к³рµµбэр кини тэтимигэр, дьыаланы су´аллык бы´аара сатыырыгар Михаил Ефимович истиилэ, такайыыта баар», «Бу – дьи²нээх салайааччы µтµ³ хаачыстыбата». Итинтэн да атын Борисовы «кµ²²э тэ²ниир» кэриэтэ этиилэр бу ха´ыат икки нµ³мэригэр сал±анан, биирдии бала´анан тахсыбыттар.
Кэли²²и кэм²э регионнарга президент стату´ун суох гынар ту´унан кэпсэтии барбыта, Госдума оннук сокуону ылынна. Суруйуутун бµтэ´игэр Тумарча бу тема±а эмиэ бэйэтин санаатын этэр: «Президент стату´ун (…) бу кµ´эйиигэ тута с³бµлэспэккэ, т³рµт сокуоммут ис кыа±ын толору ту´анан, депутаттарбыт тиистээх-уостаах со±устук этэн-тыынан республика аатын кµµскэ туруула´ыыларын сити´иэхтээхпит», «Сотору быыбардар буолуохтарыгар диэри тулу´а сатыахха».

К³р³ргµт курдук кµµстээх, сэниэлээх этии суох, барыта ылбат-биэрбэт икки ардынан: «тута с³бµлэспэккэ», «тиистээх-уостаах со±устук», «тулу´а сатыахха»… диэн. Итинник тыллар ки´и санаатын тµ´эрэллэр. То±о сатамматый, этэ сорунан баран: «букатын с³бµлэспэккэ!», «тиистээхтик-уостаахтык», «хайаан да тулу´уохха!» диир? М³лт³х дьоммут, саатар суруйааччыларбыт бэйэлэринэн м³лт³хт³рµн к³рд³р³ сылдьаллар, ³сс³ онтуларын ха´ыатынан биллэрэллэр. Кинилэртэн атын дьон норуокка кэм сэниэлээхтик, ылыннарыылаахтык, баары-баарынан этиэ-тыыныа эбиттэр. Би´иэннэрэ буолла±ына албынна´артан ордубаттар.

Арбаа´ын сал±анан барар. Соторутаа±ыта президент Егор Борисов Ил Тµмэ²²э ту´аайыы (послание) о²ордо. Араас СМИ-лэргэ ол ту´унан суруйдулар а±ай, онон хатылыы барбаппын. ¥гµстэр, биллэн турар, хай±аан суруйдахтара дии. Холобур, урут вице-президент Спартак Борисов к³м³л³´³³ччµтµнэн µлэлии сылдьыбыт Валерий Мекумянов, эмиэ суруйааччы, Интернет сайтарга «Личные рассуждения Валерия Мекумянова о смысле Послания Президента республики» диэн суруйуутун та´аартарда. Биллэн турар, ис хо´оонун кэпсии сатыыр наадата суох ини?

Бу президент Ту´аайыытын ту´унан арай, икки ³рµтµ тэ²²э тутан, «Якутск вечерний» ха´ыат ырытааччыта Виталий Обедин суруйда. Онно ки´и м³ккµ´эрэ, кырдьык, суохха дылы. «Якутск вечерний» ол да и´ин тира´а бµгµ²²µ кµ²²э 54620 буолла±а.

Бу кµннэргэ Рой Медведев, Дмитрий Ермаков «Серый кардинал» диэн сэбиэскэй кэм биир саамай у´ун µйэлээх политига Михаил Суслов ту´унан кинигэлэрин аахтым. М.Суслов сэрии са±ана к³нн³рµ Ставрополь кыраайын ВКП(б)-тын секретара эбит. ¥лэлэрин к³рд³р³ сатаан оччотоо±у салайааччылар ха´ыакка суруйаллара (билигин да±аны оннук).

М.Суслов кинилэри а´ары баран, ха´ыатынан И.Стали²²а сурук суруйбут:
«Любимый вождь, дорогой учитель, родной отец наш Иосиф Виссарионович! …

Теперь, когда черные дни тяжелой неволи остались позади, трудящиеся Ставрополья, Черкесии и Карачая в знак горячей любви к своей отчизне, доблестной освободительнице Красной Армии и безграничной преданности Вам, наш мудрый вождь и гениальный полководец, всю свою жизнь, все свои силы отдают на великое святое дело… Примите, дорогой Иосиф Виссарионович, нашу сердечную благодарность за избавление трудящихся Ставрополья от фашистской нечисти, за возвращённую свободу и жизнь. Будьте здоровы, родной наш отец, живите долгие и долгие годы!».
Дьиктитэ диэн, Сталин маны бэлиэтии к³рбµт, ³сс³ ха´ыатынан эппиэттээбит. Итинник гынан М.Суслов «улуу сирдьит» хара±ын далыгар киирбит, сотору кини чугас соратнига буолбут.
Бу барыта э´иэхэ тугу эрэ санаппат дуо?
Тумарча уонна Валерий Мекумянов оннуларыгар атын ки´и, к³нн³рµ аа±ааччы бэйэтин санаатын суруйбута буоллар, мин туох да диэ суох этим. Ону баара, суруйааччыбын дэнэр ки´и µгµс дьо²²о дьайыам этэ диэн суруйара саарбахтаммат.
Былааска тахсыбыт ки´иэхэ бэрт буолааччылар, эппиппит курдук, былыр-былыргыттан баар буолаллар. Былааска сыстан аат-суол ылаары, баай-дуол бэри´иннэрээри. Ону хайдах да гынар кыах суох, кинилэр инникитин да±аны баар буола туруохтара. Кинилэр ону билэллэр уонна маннык саныыллар: «Хай±абылы с³бµлээбэт ки´и аан дойдуга суо±а буолуо, ол и´игэр салайааччы, онон хай±аан, ки´иргэтэн и´иэххэ, ба±ар, туохха эмэ тиксиэхпит. Саатар, тыытыа суо±а».

Онтон оло±у, сопромат да сокуонунан, туох эмэ утарсыы, туохха эмэ тирэ±ирии иннин диэки сы±арытар эбээт!
Дьэ ол и´ин суруйуум са±аланыытыгар мин маннык суруйбуппун хаттаан а±алабын: «Биллэн турар, кинилэр ортолоругар ис сµрэхтэриттэн норуоттарын, дьоннорун-сэргэлэрин ту´угар кы´аллар биир эмэ сибэтиэй а²ардаах ки´и баар буолуон с³п. Олоххо араас буолар…»  Бу то±о, туохха холобурдаатым? Би´иги са²а президеммит Егор Борисов биир оннук ки´и буолуон ба±аран. Били²²итэ кинини оннук ки´и диир кыахпыт суох, то±о диэтэххэ бу µрдµкµ дуо´унаска са²а µлэлээн эрдэ±э.

Ханнык да кириитикэтэ суох наар хай±абылы, арбаа´ыны эрэ истэр ки´и бэйэтин «чахчы да ураты, улуу ки´и эбиппин» дэнэрэ чуолкай. ¥гµс салайааччы ону итэ±эйэрэ мэлдьэх буолбатах, история да холобура элбэ±и этэр. Арай бэйэлэрин арбаталларын с³бµлµµр диктатордар бука бары олохторун ку´а±аннык тµмµктээбиттэрэ, дойдуларын иэдээ²²э а±албыттара. Гитлер бэйэтигэр тиийиммитин, оттон Саддам Хусейны ыйаан кэбиспиттэрин да±аны санаа².

Тµмµкпэр республика президенигэр биири бы´аччы этиэхпин ба±арабын:

Убаастабыллаах Егор Афанасьевич!
 Эйигин илэ-сала к³т³³ччµлэртэн, хай±абыл тылларынан кутааччылартан бука диэн сэрэн-сэрбэн, кинилэр мµ³ттээх тылларын оборчотугар кииримэ. Кинилэр алыптаах албын ырыаларынан эн хараххын сабан, кулгааххын бµ³лээн кэби´иэхтэрэ. Хата, ол оннугар, эн ал±астаргын ыйар, кириитикэлиир дьону бол±ойон и´ит, с³пк³ этэллэр дии санаатаххына сµбэлэрин ылын. Уонна «кириитикэ» диэн тылтан аны куттаныма (эн «критиканство» диэн тылы с³бµлээн туттар курдуккун. Общество±а биллибитинэн, ити м³лт³х салайааччылар туттар тыллара ээ).
Критика – (от греч. kritike - искусство разбирать, судить) 1) разбор(анализ), обсуждение чего-либо с целью дать оценку (напр., литературная критика) 2) Отрицательное суждение о чем-либо (в науке, искусстве,общественной жизни и т.д.), указание недостатков. 3) Исследование, научная проверка достоверности, подлинности чего-либо (напр., критика текста, критика исторических источников). Манна к³ст³рµнэн, «кириитикэ» диэн тыл ку´а±ан ³йд³бµллээх буолбатах. Т³тт³рµтµн, сµрµн бы´аарыытынан бы´ыытынан хайгыыр кириитикэ эмиэ баар буолуон с³п. Тылы таба ³йдµ³ххэ, с³пк³ туттуохха.
Ха´ыат кэлэр нµ³мэрдэригэр бу теманы хайаан да сал±ыахпыт. Кµндµ аа±ааччыларбыт! Э´иги эмиэ бэйэ±ит санаа±ытын а´а±астык атаста´ы², суруйан ыыты².

Александр ЯКОВЛЕВ,
ха´ыат редактора.

«Туймаада уоттара», 2010 с. сэтинньи ый, №23(28)

Views: 2009 | Added by: uhhan2
Total comments: 0
Only registered users can add comments.
[ Registration | Login ]
Сонуннар күннэринэн
«  Сэтинньи 2010  »
БнОпСэЧпБтСбБс
1234567
891011121314
15161718192021
22232425262728
2930
Көрдөө (поиск)
Атын сирдэр
Ааҕыылар
Баар бары (online): 20
Ыалдьыттар (гостей): 20
Кыттааччылар (пользователей): 0
Copyright Uhhan © 2024