Бу сир талбата (меню)
Сонуннар (новости)
Политика.Митинги. Пикеты. Партии [900]
Мысли. Думы.Мнения, обсуждения, реплика, предложения [263]
Суд-закон.МВД.Криминал [1282]
Право, закон [323]
Экономика и СЭР [840]
Власть Правительство Ил Тумэн [1208]
Мэрия, районы, муниципалитеты [400]
Мега пректы, планы , схемы ,программы. ВОСТО [215]
Сельское хозяйство,Продовольствие. Охота и рыбалка [557]
Энергетика, связь, строительство.транспорт, дороги [156]
Коррупция [862]
Банк Деньги Кредиты Ипотека Бизнес и торговля. Предпринимательство [294]
Социалка, пенсия, жилье [277]
ЖКХ, строительство [133]
Образование и наука. Школа. Детсад [215]
Люди. Человек. Народ. Общество [226]
АЛРОСА, Алмаз. Золото. Драгмет. [672]
Алмазы Анабара [161]
http://alanab.ykt.ru//
Земля. Недра [240]
Экология. Природа. Стихия.Огонь.Вода [380]
СМИ, Сайты, Форумы. Газеты ТВ [158]
Промышленность [43]
Нефтегаз [284]
Нац. вопрос [284]
Соцпроф, Совет МО, Общ. организации [65]
Дьикти. О невероятном [183]
Выборы [661]
Айыы үөрэҕэ [122]
Хоһооннор [5]
Ырыа-тойук [23]
Ыһыах, олоҥхо [106]
Култуура, итэҕэл, искусство [366]
История, философия [244]
Тюрки [76]
Саха [164]
литература [42]
здоровье [468]
Юмор, сатира, критика [14]
Реклама [7]
Спорт [123]
В мире [86]
Слухи [25]
Эрнст Березкин [88]
Моё дело [109]
Геннадий Федоров [11]
BingHan [4]
Сүрүн сирэй (На Главную) » Саха
https://e.nlrs.ru/open/77509
Саха  биис  уустара
Дьокуускай 2007
Категория: Саха | 251 көрүүлээх | Дата: 2025-06-06 | Комментарии (0)

ЧИНГИС ХАН-ТЮРК

Видно, опять придется переписывать учебники истории в той части относительно к монголам. Поскольку монголов ещё в 13 веке не было. И это уже научно доказанный, неоспоримый факт. Они появились в 16-17 веках.

После того, как была принята теория заговора против тюрков в конце 18 го века, переписали всю историю. А в 1921 году на землях Туркестана создали Республику Монголия, и соответственно для них написали историю. В этом контексте Чингиз Хана и племенов- найман, конырат, меркит и кият записали как монгольские.

Однако  с 2001 года, официальная наука причисляет найман, конрат, меркит и кият к тюркским племенам. А ведь именно эти племена избрали Чингис Хана своим Ханом на курултае 1206 года.
Он был из тюркского рода киятов, а жена Борте, тоже из тюркского рода конырат. &nb ... Салгыыта (далее) »
Категория: Саха | 250 көрүүлээх | Дата: 2025-06-03 | Комментарии (0)

Краткий справочник родословия царей народа Саха

Народ Саха берет свое начало от того момента, когда Ашина увел свой род на Алтай, после раскола обьединения Сяньби. На территории современной Монголии потомки Ашины создали могучую империю. На каганате Алтайских тюрков в центральной Азии правили Бумын каган, Истэми Каган, Мухань Каган, Тобо Каган и.т.д. У Бумын Каган было двое сыновей от первой жены и один сын от второй жены, красавицы уйгурки. Его звали Кури. Сначало его статус был шад, т.е. принц крови, но не престолонаследник. Куры-хан прибыл 555 г. н.э. со своим родом на Байкал, т. к. после смерти Бумын Кагана в 552 г на каганате из-за борьбы за власть настали тревожные времена. На Байкале Кури-Хан стал основателем союза племен и сумел получить располож ... Салгыыта (далее) »
Категория: Саха | 251 көрүүлээх | Дата: 2025-06-03 | Комментарии (0)

С.А. Федорова
ПРОИСХОЖДЕНИЕ ЯКУТОВ: МОЛЕКУЛЯРНО-ГЕНЕТИЧЕСКИЕ РЕКОНСТРУКЦИИ В СРАВНЕНИИ С ГИПОТЕЗАМИ ИСТОРИКОВ

По нашим данным, полученным при анализе мтднК 423 чел. из центральной, вилюйской и северной этногеографических групп, высокое содержание материнских линий европейского происхождения характерно прежде всего для вилюйских якутов (16%), для центральных и северных оно составляет 7%, в среднем для трех этногеографических групп якутов – 10%. 

По отцовским линиям европеоидный компонент генофонда якутов также невысок – от 4% у вилюйских якутов до 11% у центральных, в целом –  7% от общего пула [16,20].   было установлено, что содержание этих линий в генофонде якутов объясняется не только смешением с русскоязычным населением, мигрировавшим в ... Салгыыта (далее) »
Категория: Саха | 255 көрүүлээх | Дата: 2025-06-03 | Комментарии (0)

[19:54, 20.03.2025] : Тэрис.
1676 сыллаахха Маһараны уонна Нохтону кытта мэҥэ киһитэ Тиэрэн Өһүргээйэп барбыт. Мэҥэ оччолого улахан улууһунан ааҕыллар быһыылаах. Ол иһин киһи ыллахтара. Тиэрэн Өһүргээйэп ыраахтааҕыга тиийэн баран оһуокай эппитэ биллэр.

Мэҥэ аҕатын уустара:
-Алтаннар
-Мэлдьэхсилэр.
-Тараҕайдар
-Чалҕаалар
-Мооруктар
-Баатаралар
-Дьаҥхаадалар
-Дьабыллар
-Араҕастар
-Холгумалар
-Мөҥүрүөннэр.
-Тулагылар
-Доллулар
-Тулагылар.

[20:08, 20.03.2025] Таҥ Бүө: 1918 сыл бэс ыйын 1-кы күнүгэр, Норуот Хамыһаардарын Сэбиэтэ «О реорганизации и централизации архивного дела в РСФСР» диэн декреты ылыммыта.

Бу докумуон, биһиги до ... Салгыыта (далее) »
Категория: Саха | 974 көрүүлээх | Дата: 2025-03-25 | Комментарии (0)

Ñóðóê òûëûí ò³ðä³--îñêóîëà òûëà

   Ñóðóê òûëûí ò³ðä³—îñêóîëà òûëà. Áè´èãè µãýñ êóðäóê ñàõà òûëûí ëèòýðýòèèðèíýé òûë äèýí, îë ààòà ñóðóê òûëà äèýí, ààòòûûáûò. Êûðäüûê, ñàõà òûëûíàí ýëáýõ êèíèãý áààð óîííà áèëèãèí äà êèíèãýëýð òàõñà òóðàëëàð. Îíîí ñàõà òûëà ñóðóê òûëà áóîëà ñàéäûáûòûãàð ì³êêµ³ð áààð áóî ... Салгыыта (далее) »
Категория: Саха | 1435 көрүүлээх | Дата: 2025-02-09 | Комментарии (0)

Zoya Ivanovna Ivanova
ТРИ МОГУЧИХ СЛОЯ ПРЕДКОВ НАРОДА САХА

Народ саха, который антропологи привычно относят к типичным монголоидам, занимает промежуточное положение между европеоидами и америндами по шкале распределения всех исследованных полиморфных генетических локусов (SNPs), согласно глобальному исследованию генетической изменчивости пятидесяти одной (51) популяции человечества.
Существует целый ряд научных фактов свидетельствующих о том, что первыми освоили северо-восток Азии предки Саха, а не предки палеоазиатских народов, включая предков эвенков, нганасан и юкагир :

Во-первых, из всех исследованных северо-азиатских народов, только народ саха, который антропологи привычно относят к типичным монголоидам, занимает промежуточное положение между европеоидами и америндам ... Салгыыта (далее) »
Категория: Саха | 1498 көрүүлээх | Дата: 2025-02-03 | Комментарии (0)

И. С. Гурвич
К ВОПРОСУ ОБ ЭТНИЧЕСКОЙ ПРИНАДЛЕЖНОСТИ КОРЕННОГО НАСЕЛЕНИЯ БУЛУНСКОГО РАЙОНА

Большая часть населения Булунского района Якутской АССР за исключением лиц, недавно приехавших из центральных районов Якутии, считается в официальных документах эвенами и эвенками, причем в документах эти термины не различаются. Этнографическое обследование района, проведенное нами в 1954 г. по заданию Якутского филиала АН СССР, показало ошибочность причисления всего коренного населения Булунского района к эвенам и эвенкам.
К эвенам можно отнести только население Хара-улахского наслега. Это тюгясиры, входившие в прошлом в Северный тюгясирский род [И. С. Гурвич. Эвены-тюгясиры. «Краткие сообщения Института этнографии», вып. XXV. М., 1956, стр. 42-55.]. Эвенками по происхождению являютс ... Салгыыта (далее) »
Категория: Саха | 1460 көрүүлээх | Дата: 2025-02-03 | Комментарии (0)

Сахалар төрүт дьон буоларбытын туоһулуур диэхпин баҕарабын.
Саха - индоевропейскай омук буолара хайдах эрэ мантан көстөр курдук дии.
Онон кэлин кэлии Омоҕой уонна Эллэй дьиҥ саха төрүттэрэ буолбатах курдуктар
.

АРХЕОЛОГИЯ

Хаҥалас сиригэр туоска сууламмыт көмүүлэр Христианныы итэҕэли ылына илик саха көмүүтэ үксүн кэриэтэ ураһа туоһунан сабыылаах буолар. Быйыл саха-француз археологиятын эспэдииссийэтин кэмигэр урукку өттүгэр биллэ-көстө илик ураһа оһуордара, иһинээҕи хаптаһыннар, ойуулар көһүннүлэр. Холобур, Истээх Бырааҥҥа баай таҥастаах-саптаах, киэргэллээх, XVIII үйэҕэ олорон ааспыт 60-80 саастаах далбар хотун көмүүтэ хаһыллыбыта. Холбо үрдэ бүтүннүү ураһа туоһунан сабыллыбыт. Туоһу үстүү хос ууран баран, бүтүннү ... Салгыыта (далее) »
Категория: Саха | 1538 көрүүлээх | Дата: 2025-01-21 | Комментарии (0)

Сахалар хантан хааннаах дьоммутуй?
05.11.2013 16:19 | АВТОР: АЛЬБЕРТ КАПРЫНОВ
Билигин кимтэн эмэ “сахалар хантан хааннаах, туохтан тууралаах омуктарбытый?” диэн ыйыттахха, киһи эрэ барыта тута “түүрдэрбит” диэн хоруйдуура буолуо. Кырдьык, ону тылбыт да туоһулуур курдук. Тыл үөрэхтээхтэрэ этэллэринэн, анал литэрэтиирэҕэ да суруйалларынан, саха тылын быһа барыллаан 30-ча %-на – монгуол, 3-5 %-на – тоҥус-маньчжур, 5 %-на – биллибэт төрүттээх тыл, онтон атына, баһыйар үгүс өттө түүрдүү диэн буолар. Онуоха эбии, грамматикабыт эмиэ дьиҥ түүрдүү. Онон биһиги бэйэбитин хаһан эрэ монгуоллары кытта адьас ыкса алтыһа сылдьыбыт, кэлин, Саха сиригэр кэлэн баран, тоҥус-маньчжур тыллаах омуктары кытары булкуһан олорбут түүр омуг ... Салгыыта (далее) »
Категория: Саха | 1377 көрүүлээх | Дата: 2024-12-31 | Комментарии (0)

J.SAK (ДЖИ САК)
АNE - ДРЕВНЕАЗИАТСКИЙ ЕВРОПЕОИД (ANCIENT NORTHASSIAN EUROPOID)

В работе  Ивановой Зои Ивановны «Первопредок народа саха — ANE (Ancient Northasian Europoid) — древний североазиатский европеоид», автору благодаря полногеномным исследованиям международных команд палеогенетиков  удалось увидеть более точную картину генетической истории народа саха с палеолита до железного века.
ANE — это название предкового компонента, родственного генетической линии охотников на мамонтов, носителей культуры Мальта-Буреть или населения С ... Салгыыта (далее) »
Категория: Саха | 1365 көрүүлээх | Дата: 2024-12-31 | Комментарии (0)

Былыр өбүгэлэрбит уһун үйэлээх этилэр.


Тоҕо диэтэххэ, барыта дьиҥнээх Ийэ айылҕа биэрбит отунан-маһынан аһыыллара. Аллараа суруллубут ас ырысыабын көрдөххө, олох судургутук да астыыллар эбит.
 Билиҥҥи курдук кыайа-хото арыыга ыһаарылаабаттар.

Онон саха омук буоларбыт быһыытынан, эппитигэр-хааммытыгар өбүгэлэрбит төрүт астара доруобуйабытыгар, ис турукпутугар туһата улахан. Кэлии аһынан наһаа үлүһүйбэккэ, саха төрүт аһынан аһаан үйэбитин уһатыаҕыҥ.

ХОЙДУБУТ ҮҮТ

Буор көһүйэҕэ эбэтэр чугуун иһиккэ ыаммытынан үүтү оргуталлар. Ол үүттэрин оһох холумтаныгар таһааран баран, кыратык сойуталлар. Ити кэннэ 3 киилэ үүккэ 300 кыраам кэриҥэ сүөгэйи улахан мас хамыйаҕынан кутан, муос ытыгынан ытыйаллар. Үүттэрэ ... Салгыыта (далее) »
Категория: Саха | 1811 көрүүлээх | Дата: 2024-10-15 | Комментарии (0)

ИЙЭ ТЫЛ - 2024
ийэ тылы хараанныыр үлэни сүрүннүүр түмсүүлэр
УЛАХАН ТҮҺҮЛГЭЛЭРЭ (форум)
Кулун тутар 5 күнэ
.

ТҮҺҮЛГЭЛЭРИНЭН МУННЬАХТАР (секцияларынан мунньахтар)
Саҕаланыыта – 10 чаастан.
Бэлиэтэнии – 9 чаастан.
1. Дьокуускай куорат саха уһуйааннарын уонна оскуолаларын төрөппүттэрин Сүбэтин үлэтэ – Саха гимназиятын аактабай саалата, П.Алексеев уул., 49 ("Ийэ тыл кэскилэ", Никитина В.Н.).
2. «Төрүт тыл» логопед түмсүүтэ – Ойуунускай уул.37, РЛИ аактабай саалата (Артемьева С.В.).
3. «Ааҕар Саха сирэ» – Саха театрын «Алампа саалата» (Карманова С.Е.). Киириитэ «Тамерлан» өттүнээҕи аанынан.
4. «С ... Салгыыта (далее) »
Категория: Саха | 4351 көрүүлээх | Дата: 2024-03-04 | Комментарии (0)

 Доктор  биологических  наук  Вера  Фефелова:
   Предками  якутов  были  арийцы.

   Сенсационную  теорию  о  происхождении  якутов
- их  арийском  происхождении  доказала  доктор  биологических  наук  Вера  Фефелова,  которая  занимается  этим  вопросом  более  20 лет.

   В  конференц - зале  Якутского  научного  центра  СО  РАН  состоялась  презентация  ее  книги
"Предками  якутов  были  арийцы".

   Вера  Фефелова  совместно  с  сотр ... Салгыыта (далее) »
Категория: Саха | 1537 көрүүлээх | Дата: 2023-03-26 | Комментарии (0)

ИНТЕРЕСНЫЙ МАТЕРИАЛ ПРО САХА,
ИЗДАННЫЙ В 1899 ГОДУ В МОСКВЕ

Дикарь по жизни, дикарь по вере и обычаям, якут перенимает у всех все то, что он считает полезным; подражает всему, что ему нравится; но он никогда не обезличивает самого себя, не теряется среди других племен, не сливается даже и с русскими, а как был, так и остается якутом. Мало того, численность его племени растет и растет; и где только не встречается якут, – он и на Амуре, и у гиляков на Охотском море, и у тунгусов на их тайге, и среди самоедов на тундре, – он всюду свой. Живя с самоедами, он превращается как бы в самоеда, но не коснеет в этом превращении, а по изворотливости своего ума, становится выше окружающих и остается все ж таки тем же якутом.
Тому назад сто лет ... Салгыыта (далее) »
Категория: Саха | 1296 көрүүлээх | Дата: 2023-02-10 | Комментарии (0)

Корякин П.И.
Изменения внешних границ Якутской АССР в 1923-1950 гг.
(территориальные споры с соседними регионами)

В первые годы советской власти вопрос о границах Якутской области вставал довольно часто. Так, в ноябре 1920 г. на заседании Политбюро ЦК партии наряду с другими обсуждался вопрос о дальневосточных делах, в частности, о границе Якутской области. В том же году Омским Сибревкомом было принято решение о превращении Якутской области в район Иркутской губернии, но с предоставлением ей губернской самостоятельности. Это решение было встречено непониманием со стороны представителей властей Иркутской губернии, разумность такого переустройства ставилась под сомнение. На этот счет выдвигались объективные суждения. Якутская область настолько отдале ... Салгыыта (далее) »
Категория: Саха | 1292 көрүүлээх | Дата: 2023-02-10 | Комментарии (0)

Константин КРИВОШАПКИН:  Сахалары төрүт аспыт эрэ быыһыаҕа

https://aartyk.ru/obshhestvo/konstantin-krivoshapkin-sahalary-toryt-aspyt-ere-byyhyaga/ ... Салгыыта (далее) »
Категория: Саха | 1089 көрүүлээх | Дата: 2023-02-10 | Комментарии (0)

ХОМУҺУННААХ  ХОМУСЧУТУ  ӨЙҮӨХХЭ!
 
Аатырбыт “Алгыс” ансаамбылбыт тэриллэн аан дойдуга аатын ааттаппыта 60 сылын туолла. Итини көрсө Иван Егорович Алексеев – Хомус Уйбаан үтүөкэннээх кинигэтэ таҕыста. Аҥаардас аатын да ылан көрүҥ  - “Куйаартан кутуллар дорҕооннор”.  Хомус барахсан уһун сылларга тимирэ- тимирэ күөрэйэн, умулла-умулла уһуктан билигин Аан дойду шедеврин быһыытынан билиниллэн эрэллээх илиилэргэ тиксибит курдук. Итиннэ саамай үтүө өҥөлөөх Хомус Уйбаан буоларын Саха сиригэр бары билэлэр.               
           Ансаамбыл 60 сыллаах үбүлүөйүгэр бэлэмнэнии тэрээһиннээхтик бара ту ... Салгыыта (далее) »
Категория: Саха | 1741 көрүүлээх | Дата: 2022-12-14 | Комментарии (0)

Көйгөлөммүт саха тыла

    Куорат олоҕо        14.11.2022 16:50    121
Саха уутуйан олорор улуустарыгар төрөөбүт тылы үөрэтиигэ, эйгэни тэрийиигэ кыһалҕа баар буоллаҕына, бырамыысыланнай оройуоннарга, ыраах хотугу улуустарга балаһыанньа хайдаҕый? “Атын дойдуга олорор курдукпут” дииллэр онно олорор саха дьоно.

Нерюнгри оройуона: чинчийии түмүгэ

2016 сыл туругунан, Нерюнгрига 57791 киһи олорор. 92%-на –нууччалар, 5%-на – сахалар.

Нина Иванова, билим дуоктара, социолингвист-учуонай, ГЧИ:

– М.К. Аммосов аатынан ХИФУ “Арктика тылларын эко­логията” норуоттар икки ардыларынааҕы билим- ... Салгыыта (далее) »
Категория: Саха | 2109 көрүүлээх | Дата: 2022-11-15 | Комментарии (0)

Улуу дьаархаттар.
Тумус М.
Дьаархан (Нөөрүктээйи, Наахара). (Ярханцы, руск. Хан-Ярлык, тюрк.)
Дьаархан Бүлүү сүнньүн биир сүрүн бииһин ууһа. Улуу дьаархаттар.


Муус буһук саҕана Билиҥҥи Намана, Ботомоойу, Кэмпэндээйи, Тоҥуо үрэхтэрин бастарыгар Намнары, Бордоҥнору, Ньурбаҕачыналары уонна Үөдүгэйдэри кытары ыаллыы олорбуттар. Онно нэһилиэктэрин онно элбэх. Киһи уҥуохтарын мэҥэ таастарыгар барыта Дьаархан нэһилиэгэ диэн суруктар бааллар.

Бүлүү бүтэйэн турбута уурайан, өрүс буолан, уута сүүрэн, үрэхтэр үөскээн түһэн барбытыгар биис уустара ууларын батыһан Кэмпэндээйи, Ботомоойу, Тоҥуо үрэхтэринэн аллараа өрүс аралын булан, уу кытыытынан тарҕанан олорон кэбиспиттэр.
Бүлүү сүнньүгэ ... Салгыыта (далее) »
Категория: Саха | 2692 көрүүлээх | Дата: 2022-01-24 | Комментарии (0)

 ОЙУУН КӨРҮҮЛЭНИИТЭ
Иннокентий Егоров
Бу дьикти суругу мин аҕам саха тылын учуутала, элбэх сэһэни, номоҕу билэр Павлов Прокопий Алексеевич кумааҕыларын быыһыттан булбутум. Испирдиэн Ойуун эппит тыллара диэн суруллубут этэ. Кимиэхэ да көрдөрүөхпүн баҕарбатаҕым эрээри суруйан эрэбин.
Күн тахсар сирин диэки
Көнөтүк көрдөхпүнэ,
Улуу омук удьуора,
Түҥ омук тобоҕо
Сүдү элбэх сүтүктэнэн,
Сөһүргэстээн, ытаан – соҥоон,
Сүһүөҕэр дьэ туран,
Сүдү үөрэҕи сөргүтэн,
Сүүс киһи өйүнүүн өрөлөһөр
Сөл албаһы тарҕатар эбит.
Ытыс чарапчыланан
Ыраах илини
Ынааран көрдөхпүнэ,
Кыта кыйма норуот
Кымырдаҕастыы кыймаҥнаан,
Кыаҕыран, күүһүрэн эрэр эбит.
Үрүлүйбүт үйэлэр
... Салгыыта (далее) »
Категория: Саха | 2495 көрүүлээх | Дата: 2022-01-17 | Комментарии (0)

«Тыгын Дархан» киинэни Лондоҥҥа көрдөрүөхтэрэ

19.11.2021 12:41 0
«Тыгын Дархан» киинэни Лондоҥҥа көрдөрүөхтэрэ

Сэтинньи 29 күнүгэр Василий Яковлев-Далан арамаанынан уһуллубут «Тыгын Дархан» киинэ Лондон Cin ... Салгыыта (далее) »

Категория: Саха | 2019 көрүүлээх | Дата: 2021-11-21 | Комментарии (0)

Тоҕо сахалар 90% олорор улуустарын кииннэригэр - Ньурбаҕа Орто Халымаҕа эҥин 50-100% диэри нууччалыы үөрэтии баарын?

Куйаар ситимэ күүскэ,түргэнник сайда турар-орто хаччылаах,үлэлээх дьон сиэпкэ уктуллар сэлэспэ диэн тэрил тэнийэн абыраата даҕаны алдьатта даҕаны.

Ол туһунан бээһээ суруйбутум эрээри бүгүн эмиэ хатылыам. Улахан,саастаах дьону сэлэспэ-өйдөөх сэлэспэ-абыраата-үтүүбэ, бассааба,гуугула эҥин. Оттон кыра оҕолору алдьатан эрэр-төрөппүттэрин,эбээлэрин эһээлэрин кытта бодоруһуохтарын,бодьуустаһыахтарын оннугар сэлэспэ туттаран кэбиһэллэр-оччоҕо оҕолоро адаҕа, туорай буолбат-сүрэҕэлдьээһин хотор.

Түмүгэр оҕолорбут сахаттан тэйэн атын омукка кубулуйаллар. Быйыл күһүн,сайын Ньурбаҕа 1 дьикти айдаан тахсыбытыгар ону чопчулуур ... Салгыыта (далее) »
Категория: Саха | 2148 көрүүлээх | Дата: 2021-11-17 | Комментарии (0)

Саха или якут? Как будут учитывать национальность во Всероссийской переписи населения

 
14:50, 06 октября
Категория: Саха | 2282 көрүүлээх | Дата: 2021-10-06 | Комментарии (0)

Так выглядели ранние саха

Известный этнограф, антрополог, доктор исторических наук, профессор Розалия Бравина на своей странице в ФБ сделала интереснейшую публикацию.Ученый привела изображения молодого якута. Это — реконструкция облика погибшего воина из якутского захоронения Атласовское 1, которое датируется XIV — XV вв. Воссоздание воплощено Денисом Петровым.
... Салгыыта (далее) »
Категория: Саха | 1162 көрүүлээх | Дата: 2021-04-26 | Комментарии (0)

Дьаархан (Нөөрүктээйи, Наахара). (Ярханцы, руск. Хан-Ярлык, тюрк.)
Дьаархан Бүлүү сүнньүн биир сүрүн бииһин ууһа. Улуу дьаархаттар.
Муус буһук саҕана Билиҥҥи Намана, Ботомоойу, Кэмпэндээйи, Тоҥуо үрэхтэрин бастарыгар Намнары, Бордоҥнору, Ньурбаҕачыналары уонна Үөдүгэйдэри кытары ыаллыы олорбуттар. Онно нэһилиэктэрин онно элбэх. Киһи уҥуохтарын мэҥэ таастарыгар барыта Дьаархан нэһилиэгэ диэн суруктар бааллар.
Бүлүү бүтэйэн турбута уурайан, өрүс буолан, уута сүүрэн, үрэхтэр үөскээн түһэн барбытыгар биис уустара ууларын батыһан Кэмпэндээйи, Ботомоойу, Тоҥуо үрэхтэринэн аллараа өрүс аралын булан, уу кытыытынан тарҕанан олорон кэбиспиттэр. ... Салгыыта (далее) »
Категория: Саха | 913 көрүүлээх | Дата: 2021-04-16 | Комментарии (0)

Улла Йохансен Тэрис Айыы балаҕаныгар ыалдьыттааһына.
 
 Бу дьыл Муус устар  27 (2012с) күнүгэр Тэрис Айыы балаҕаныгар Улла Йохансены кытта көрсүһүү буолла. Саха Орнаменнарын үөрэппит профессор, этнограф Улла Йохансены кытта көрсө элбэх киһи кэлбит, саҥа кинигэтин бары атыыластыбыт. Маннык үчүгэй оҥоһуулаах кинигэни  “Орнаментальное искусство якутов” диэн, нуччалыы-сахалыы тылынан  Музей  музыки и фольклора народов Якутии бэчээккэ таһаартарбыттар. ... Салгыыта (далее) »
Категория: Саха | 695 көрүүлээх | Дата: 2021-03-26 | Комментарии (0)

ӨБҮГЭҤ ҮГЭҺИН ЫТЫКТАА!

Былыргы саха норуота олоҕор дириҥник киирбит, атын омуктар олус биҺирээбит үгэстэрэ бааллар. Ол үгэстэри биҺиэхэ ким да атын сиртэн аҕалан олохтооботоҕо, норуот былыр былыргыттан бэйэтэ үөскэппит, бэйэтин кытта бииргэ илдьэ испит культурата.
Ол үгэстэр умнуллубаттарын уонна салгыы сайдалларын туһугар мин кэнчээри ыччаттарга анаан, кинилэри санатыахпын баҕарабын. Ону ылыннаҕына ыччат төрөөбүт норуотун ордук ытыктыаҕа, кини тyhyгapтуох баар өйүн-санаатын барытын биэриэҕэ дии саныыбын.

Ыалдьытымсах үгэс.
Былыргы саха ыала, бэйэтэ төҺө да тиийиммэттик олордор, сылдьар ыалдьытын, хоноҺотун, кини кимиттэн тутулуга суох, туох ханнык иннинэ аҺатан-маанылаан таһаарар үгэстээҕэ. Оттон ыалдьыта хоно кэлбит буоллаҕына, ... Салгыыта (далее) »
Категория: Саха | 754 көрүүлээх | Дата: 2021-03-26 | Комментарии (0)

Саха балаҕана: тутуутугар уонна ис барааныгар итэҕэл көстүүтэ

 25. 03. 2021Саха омук төрүт дьиэтэ – балаҕан. Биһиги өбүгэлэрбит балаҕаҥҥа кыстаан, сайылаан, киһи буолан кэллэхтэрэ. Ол тухары балаҕан тутуутугар улахан уларыйыы киирбитэ биллибэт. ХХ үйэ ортотугар диэри өбүгэлии быһыытын сүтэрбэккэ тиийбитэ. Онон билиҥҥи саха балаҕан хайдах көрүҥнээҕин билэр. Оттон өбүгэ күннээҕи олоҕор олорор дьиэтин – балаҕанын кытта ситимнээх туох сиэр-туом көстүүлэрэ баалларын киһи эрэ барыта билбэт. Ол иһин бу соччо улаханнык кэпсэммэтэх тиэмэни ырытан көрүөхпүт.  ... Салгыыта (далее) »
Категория: Саха | 929 көрүүлээх | Дата: 2021-03-26 | Комментарии (0)


    Уопсастыба Кыым  http://kyym.ru/sonunnar/obshchestvo/5979-tatyana-o-o-ostookh-de-iejge-tymnyy-naada
    03.12.2020 16:30
“Биһигини, дьэһиэйдэри, өрүү сөҕөллөр — Саха сириттэн туспа олорон, хайдах Красноярскай кыраайга, ону ааһан Эбэҥки национальнай оройуонугар баар буолан баран, сахабытын ыһыктыбакка сылдьарбытын!”, – диэн кэпсээнин Дьэһиэй бөһүөлэгин баһылыга Татьяна Ануфриевна Осогосток саҕалыыр. “Мин олох аҕыйах саҥалаах киһибин, өр сэлэһэрбин сөбүлээбэпп ... Салгыыта (далее) »
Категория: Саха | 1100 көрүүлээх | Дата: 2020-12-03 | Комментарии (0)

Уһук Илиҥҥэ олохтоох сахалар...
Кыым.ру

Киэҥник ырытан, иҥэн-тоҥон хаһыспакка, официальнай сыыппаралары эридьиэстээбэккэ эрэ, Уһук Илин диэки сахалар суолларын хайан бара сылдьыбыт дьонтон ыйыталастыбыт. “Амыр, Приморье, Хабаровскай диэки уруккуттан олохтоох, билиҥҥэ диэри сахалыы кэпсэтэ-саҥара олорор дьон бааллар дуо?” – диэн.

Хамсык, кэлии-барыы кэмчитийбит кэмэ буолан, төлөпүөнүнэн кэпсэтэргэ бу дьоммут төһө эмэ элбэҕи кэпсиэхтээхтэрэ кэпсэммэккэ хаалбыта өйдөнөр. Чэ, онон, туох баарынан...

Иван Шамаев, уопсастыбанньык, ахсаан билимин дуоктара:

– Мин бастаан 1 ... Салгыыта (далее) »
Категория: Саха | 965 көрүүлээх | Дата: 2020-09-09 | Комментарии (0)

Былыргы күннүктэн

 Таатта улууһун Дьүлэй нэһилиэгин сис баайдара кэпсээҥҥэ киирбит Муҥутаан ойуун удьуордара Большаковтар буолаллар. Кинилэр ыччаттара Арамаан Боссокуоп (1862-1896 сс.) оччотооҕунан балайда ааҕар-суруйар үөрэхтээх эбит. Кини бэйэтэ да, аҕата да нэһилиэк кинээһэ буола сылдьыбыт биллэр-көстөр дьон. Арамаан букатын эдэригэр, хас да сылы быһа чурапчылары кытта оттуур сири былдьаһан сууттаһа сылдьан дьон илиититтэн өлбүт.

    Бу Арамаан Боссокуоп үөрэхтээҕэ өтөн, тугу билбитин, истибитин кумааҕыга суруйан иһэр идэлээх эбит. Мин кини 1892 сыллаахха суруйбут бэлиэтээһиннэриттэн киһи кэрэхсиир өттүлэрин быһа тардан ааҕааччыларга билиһиннэриэхпин баҕарабын. Бу былыргы суругу орфографиятын көннөрө түһэн, ис хоһоону ... Салгыыта (далее) »
Категория: Саха | 905 көрүүлээх | Дата: 2020-08-17 | Комментарии (0)

Саха тылын сайдар туруга.

Тэрис. 1. Саха тылын билиҥҥи туруга хайдаҕый?

Олоххо-дьаһахха, дьиэҕэ-уокка саха тыла киэҥник туһаныллар. Иһитиннэрии-биллэрии эйгэтигэр кини эмиэ син туһаныллар, ол гынан баран улахан суолталаах ырытыылары, анаарыылары үксүн биһиги нуучча тылынан ылабыт. Онон үгүс иһитиннэриилэр-биллэриилэр кылгастык билиһиннэрэр эрэ суолталаах сахалыы бэриллэллэр. Онон иһитиннэрии-биллэрии эйгэтигэр саха тыла толору суолталаахтык туһаныллар буолбатах. Дьыала-куолу эйгэтигэр саха тыла үксүгэр туһаныллыбат, туһаныллар буоллаҕына, өйдөтөр, билиһиннэ ... Салгыыта (далее) »
Категория: Саха | 905 көрүүлээх | Дата: 2020-08-11 | Комментарии (0)

НЬЫЫКАН О5ОННЬОР ТУЬУНАН ЕССЕ БИИР КЭПСЭЭН

Мин идэбинэн биолог буоларым быьыытынан, ааспыт уйэ 80-с сылларын ортотуттан сыл аайы кэриэтэ Алдан оройуонун араас сирдэригэр экспедиция5а сылдьабын. Ол сылдьаммын, биллэн турар, баьаам элбэх киьини биллэ5им-керде5ум дии. Олор быыстарыгар сурдээх интэриэьинэй, ча5ылхай дьону кытта билсэн-керсен, айах атан кэпсэтэн-ипсэтэн сылдьыбытым. Олортон биирдэринэн Стручков Ньукулай - Ньултус о5онньор этэ.

Кини кыра унуохтаах, кердеххе хачаайы гынан баран, сурдээх тургэн туттуулаах-хаптыылаах, сытыыкан-мындыр ейдеех- санаалаах, утуекэннээх кэпсээнньит, сири-сибиири кэрийэн бараабыт о5онньор этэ. Дьонугар-сэргэтигэр албан ааттаах табаьыт, сорсуннаах-байанайдаах хоьуун булчут быьыытынан биллэр эбит этэ. Кырдьы ... Салгыыта (далее) »
Категория: Саха | 1626 көрүүлээх | Дата: 2020-02-04 | Комментарии (0)

ТЕРМИНЫ РОДСТВА У ЯКУТОВ
▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬
♥Кэргэн (Ыал) - семья
Аҕа - отец
Ийэ - мать
Убай - старший брат (совершеннолетний)
Эдьий - старшая сестра (совершеннолетняя)
Балыс - младшая сестра
(совершеннолетняя)
Ини - старший брат
Бии - младший брат
Балты - младшая сестра
Эһэ - дедушка
Эбэ - бабушка
Абаҕа - старший брат отца
Сиэн - внук
Хос сиэн - правнук
▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬
♥Аҕа өттунэн уруулар ааттара -
Родственники по отцовской линии
Аҕа - отец
Аҕанан уруу - родственник по отцу
Аҕа ууhа - отцовский род
Бастакы аҕа - предок
Аҕанан эhэ - дедушка по отцу
Аҕанан эбэ - бабушка по отцу
Иитэх аҕ ... Салгыыта (далее) »
Категория: Саха | 2014 көрүүлээх | Дата: 2020-01-30 | Комментарии (0)

Родословие народов Республики Саха (Якутия) - Төрүччү төлкөтө форум
Родословие народов Республики Саха (Якутия) - Төрүччү төлкөтө

В Якутске состоится форум «Родословие народов Республики Саха (Якутия) - Төрүччү төлкөтө». ... Салгыыта (далее) »

Категория: Саха | 1162 көрүүлээх | Дата: 2019-12-18 | Комментарии (0)

Бу күннэргэ үлэбитинэн анаан-минээн Таатта Баайаҕатыгар баран Б.Ф. Неустроев-Мандар Уус кыһатыгар сылдьан кэллиб ... Салгыыта (далее) »

Категория: Саха | 1089 көрүүлээх | Дата: 2019-08-23 | Комментарии (0)

                            Симэх-киэргэл туһунан.

Саха таҥаһын биир уратытынан кини киэргэллэрэ-симэхтэрэ буолар. Ханнык баҕарар омук киэргэллэрин курдук саха киэргэллэрэ хас даҕаны суолталаахтар.

1. Симэхтэр итэ5эли кытта ситимнээхтэр. Саха киһитэ Аан дойдуну анааран керер философията таҥаска уонна симэхтэргэ көстөр.

2. Куһаҕан тыынтан, туора харахтартан харыстыыр аналлаахтар. Симэхтэр абааһылары үргүтэр аналлаахтар, ол иһин кылыгырас тыастаахтар.

3. Баайы-дуолу көрдөрөр аналлаахтар. Төһө элбэх көмүс алтан киэргэллинэн сүктэр кыыс симэнэр, соччонон кини аҕ ... Салгыыта (далее) »
Категория: Саха | 2630 көрүүлээх | Дата: 2019-08-16 | Комментарии (0)

Саха туос ыаьа

Урут хара ыаьы дьиэ кэргэн аайы оностон о5о, дьахтар ыстыыр угэьэ баара. Билигин санаатахха, амтана учугэйэ, ыстанара уьуна, тииьи ыраастыыра, бе5ергетере билигин ыстыыр эрэьиинэлэригэр холооно суох ордук эбит.
Ыас ерерге эдэр хатын туоьун ордороллор. Сана кыстаммыт туос арананан араарарга чэпчэки, куурбут, курсуйбут туос араналара кытаанахтык сыстыьан хаалаллар, онон араналыырга ыарахан буолар. Ыас ерерге туос манан уонна саьархай еттулэрэ барбаттар, ол иьин туос ортоку араналарын теье кыалларынан чараас гына сараланар уонна бытархай гына кыптыыйынан кырыйыллар. Чугуун эбэтэр туой куескэ уган, кыратык сиигирэр эрэ гына маьынан булкуйа-булкуйа уба5ас суегэйинэн ибиириллэр.

Ити кэнниттэн куеьу оьоххо ууран маьынан быыст ... Салгыыта (далее) »
Категория: Саха | 1221 көрүүлээх | Дата: 2019-05-29 | Комментарии (0)

Сүбэ
Бары маны тутуннаргыт даҕаны,сороҕор умнан-тэмнэн кэбиспит буолуоххутун сөп.

1. Өрө үллүбүт яичницаны сиэххитин баҕардаххытына, ыстакаан аҥара сымыыкка 1 остолобуой уу кутан баран,ыга булкуйан баран ыһаарылааҥ.

2. Арыы бырдаҥалаабатын наадатыгар хобордооххо бастаан туус таммалыталлар,онтон дьэ арыытын кутуллар.

3. Бэрэски,булочка өр курсуйбатын наадатыгар,блины ураты сымнаҕас буоллун диэн бурдукка 3/1крахмал кутуллар.

4. Сымыыты түргэнник үлүннэрэргэ үрүҥүн(белогун) морозильникка сойута түһэн баран,оттон араҥаһын хос температуратуратыгар чаас аҥара туруоран ититэн баран ытыйыллар.

5. Тиэстэ охсорго кон ... Салгыыта (далее) »
Категория: Саха | 1058 көрүүлээх | Дата: 2019-04-27 | Комментарии (0)

Сүбэ
НОРУОТ ЭМЧИТЭ, ЭБЭЭ ӨЛӨӨНӨ, САНААЛАРА, СҮБЭЛЭРЭ
Айылҕабыт бэйэтэ дьиктилээх, күүстээх

Эмиэ сандал сааспыт сылаас салгынынан сайа тыынан сатыылаата. Эмиэ ийэ айылҕабыт унньуктаах уhун утуйар уутуттан уhуктан тыыллан-халлан чэлгийэр чөлүгэр түhэн эрэр. Сотору оттуун-мастыын силигилии ситэн күөх дуйга куустарыа турдаҕа. Сааскы кэм саха барахсаҥҥа олус да күүтүүлээх күндү буолаахтаатаҕа. Мин саллар сааhым тухары оту-маhы туhанан эмтээн кэллим. Ол былаhын тухары айылҕа сүдү күүhүн сөҕөрүм сөҕүрүйбэт. Биhиги Сахабыт сирин айылҕата олус дьикти кэрэ уонна эмтээх.

Мин отоhуттаан эмтиир киhи санаан көрдөхпүнэ, биhиги бэйэбит айылҕабытыттан, тулалыыр эйгэбититтэн, ... Салгыыта (далее) »
Категория: Саха | 1358 көрүүлээх | Дата: 2019-04-26 | Комментарии (0)

СҮБЭ
Дойдубут отун туһата
02.04.2018 18:13
Хайа да киһиэхэ төрөөбүт дойдутун сирэ-уота, ото-маһа күндү уонна туһалаах. Киэҥ алаастардаах, нэлэмэн сыһыылардаах, өҥ хочолордоох, үрдүк хайалардаах Сахабыт сирин быттыгар-хонноҕор төһөлөөх от-мас эгэлгэтэ үүнэрэ буолуой?! Чурапчы улууһун дьахталларын сүбэтэ нэһилиэнньэҕэ бэйэ дойдутун отуттан чэй иһиини тэнитиигэ үлэни ыыппыта хас да сыл буолла. Тэрээһиннэргэ нэһилиэк аайы тэриллибит дьахталлар сүбэлэрин чилиэннэрэ чэй арааһын тардан, ыалдьыттары айах тутан көрсүүлэрэ үтүө үгэскэ кубулуйбут. Бу дьыала тэнийэн, ыал ийэлэрэ, эбэлэрэ кэлии чэйинэн үлүһүйбэккэ, бэйэ сиригэр-уотугар үүммүт оту хомуйан хаһаанар, чэй оҥо ... Салгыыта (далее) »
Категория: Саха | 1128 көрүүлээх | Дата: 2019-04-26 | Комментарии (0)

 

Улуу Өксөкүлээх кыччыгый саха омугу “Муус Кудулу байҕал хоонньугар хорҕойон сайдар кэскиллээх” диэн сылыктаабыта. Бу өтө көрүү улам туолан и ... Салгыыта (далее) »

Категория: Саха | 1287 көрүүлээх | Дата: 2019-04-03 | Комментарии (0)

Свыше 400 человек вышли на шествие в национальных костюмах

Свыше 400 человек вышли на шествие в национальных костюмах

5 марта в Якутске на проспекте Ленина прошло шествие в национальных костюмах — якутских и коренных малочисленных народов Севера. ... Салгыыта (далее) »

Категория: Саха | 1314 көрүүлээх | Дата: 2019-03-05 | Комментарии (0)

Язык – уникальная ценность и неотъемлемый признак нации.

Язык – уникальная ценность и неотъемлемый признак нации. Каждый народ имеет суверенное право сохранить свою самобытную культуру, традиции, язык. Будучи народным депутатом Верховного Совета Республики Саха (Якутия) 12 созыва (1990-1993г.г.), руководителем юридической группы 165 народных депутатов, я непосредственно принимал участие в подготовке проекта Закона Республики Саха (Якутия) о языках в Республике Саха (Якутия). Закон о языках в Республике Саха (Якутия) был принят 16 октября 1992 года №1170-XII. В Закон дополнения и изменения внесены решением Верховного Суда Республики Саха (Якутия) от 14 сентября 2000 года №3-34/2000 и Законом от 04 октября 2002 года 51-З №439-II. Законом установлены ... Салгыыта (далее) »

Категория: Саха | 1217 көрүүлээх | Дата: 2019-03-05 | Комментарии (0)

III Саха кэнгириэһин бырагарааммата

Дьокуускай куорат Олунньу ый 15 күнэ (бээтинсэ)

III Саха кэнгириэһин пленарнай мунньаҕа
Буолар сирэ: «Даймонд» банкет саалата, Богдан Чижик аат. уул.29, 2 этээс (Тиийэр автобустар 1, 6, 15, 19, 35, 111 - "Авиагруппа" тохтобул)

8.30 – 09.00 Бэлиэтэнии
9.00 – 18.00 Пленарнай мунньах

Олунньу ый 16 күнэ (субуота)

10.00 –16.00 Секцияларынан үлэ

1 секция «Үгэс, сиэр-туом, духуобунас»
Салайааччылар: Шамаев И.И., Шишигина Ф.В., Луковцев В.Н.

2 секция «Иитии, үөрэхтээһин, д ... Салгыыта (далее) »
Категория: Саха | 1470 көрүүлээх | Дата: 2019-02-14 | Комментарии (0)

Конгресс Саха призван объединить народ и будет проведен в указанные ранее сроки

(Пресс-релиз Организационного комитета общего собрания (съезда) РОО «Конгресс Саха»)

27 октября 2018 г. на собрании общественности республики было принято решение о созыве общего собрания (съезда) Региональной общественной организации «Конгресс Саха (Саха Кэнгириэһэ)», для подготовки и проведения которого был утвержден состав организационного комитета (Оргкомитет) из 39 членов. Оргкомитетом проведена огромная организационная работа в улусах и городах республики, на проведенных в улусах и городах собраниях общественности избрано более 3 ... Салгыыта (далее) »
Категория: Саха | 1487 көрүүлээх | Дата: 2019-02-14 | Комментарии (0)

 Төрүт олохтоох диэн кимий?
[САХААДА]Уххан.
1993 c. 4. ы. 21 к.
Төрүт олохтоохтор (коренное население) дэнээччилэр биир кыһалҕаҕа баттатан:  киһи, омук, төрүт олохтоох быһыытынан бырааптарын күөмчүлэтэн олороллорун  өйдөөн, Аан дойду үрдүнэн сүбэлэрин-соргуларын түмэн, көҥүл уонна быраап  сөптөөх чахчытыгар олоҕуран, бэйэлэрин өбүгэлэрин ытык сирдэригэр  дьиннээх хаһаайын бу ... Салгыыта (далее) »
Категория: Саха | 1957 көрүүлээх | Дата: 2019-01-31 | Комментарии (0)

1 2 3 4 »
Сонуннар күннэринэн
«  Бэс ыйа 2025  »
Бн Оп Сэ Чп Бт Сб Бс
      1
2345678
9101112131415
16171819202122
23242526272829
30
Көрдөө (поиск)
Атын сирдэр
Ааҕыылар

Баар бары (online): 9
Ыалдьыттар (гостей): 9
Кыттааччылар (пользователей): 0
Copyright Uhhan © 2025