Бу Арамаан Боссокуоп үөрэхтээҕэ өтөн, тугу билбитин, истибитин кумааҕыга суруйан иһэр идэлээх эбит. Мин кини 1892 сыллаахха суруйбут бэлиэтээһиннэриттэн киһи кэрэхсиир өттүлэрин быһа тардан ааҕааччыларга билиһиннэриэхпин баҕарабын. Бу былыргы суругу орфографиятын көннөрө түһэн, ис хоһоонун уларыппакка, хайдах баарынан биэрэбин.
“1892 года февр. 2 дня. Ботурусского улуса Жулейского наслега кандидата по выборном Романа Константинова Большакова. Сааһым 30 сыл, бу тохору билбиппин-көрбүппүн, истибиппин барытын суруйабын. Нусное.
Бастаан истиибэр халыҥ хаар буолта 32 сыл (ааста), онтон салгыы аһыҥа сута, онтон бэт улахан 9 сылга диэри сут буолта. Бастакы буоспа 19 сыллааҕыта кэлбитэ. Биһиги нэһилиэги алдьаппыта. Онтон мин дьахтарбын Евгения Дмитриевнаны бэргэһэлээбитим 1882 года, нөҥүө сылыгар сүктэн кэллэ. 1884 г Марфа диэн кыыс төрөөтө, онтон 1886 г Акулина, онтон 1887 г Михайла диэн уол оҕо төрүүр. Мин доҕорум Өппүөнньэ кэлбитин кэннэ аҕыс сыл тохору бэт ючюгэйдик олорбуппут. Дьэ онтон 1889 г января кэнники буоспа кэргэммин үс оҕолору сиэтэлээтэ.
Онтон биир сыл тохору ойоҕо суох сырыттым. Аны Байаҕантай улууһа 1-й Игидэй нэһилиэгэ Федор Слепцов кыыһын Анна диэни 200 руб., 1 ат, 1 биэ, 1 от, 2 бээдэрэ арыгы (биэрэн ыллым). 1881 г июля Иван диэн уол оҕо төрөөтө.
1891 г Сэмээнэп саҕана преступник Петр Алексеевы өлөрдүлэр Егор Абрамов уонна Федот Сидоров. Заседатель быраабаҕа ыҥыран следствиелаан сүрдээх эрэй кыһалҕа буолбута. Бу дьылга января 15 дня Үргэл икки Чолбон алтыстылар. Онтон Первэй Дьохсоҕон нэһилиэгэ Иван Софронов (Алампа аҕата – Н.С.) балтыбын Марьяны ойох ылла.
1891 г июля Иван Сидоров биһиги куораттаан сырыттыбыт, ючюгяйдик. От сыаната сыарҕата солкуобайдыы, бурдук биир пуд 2-50. Оттон быйыл 1892 г чэпчэки, бурдук куоракка 130 коп - 120 копеек. Бу дойдуга суох сыана. Еким Егоров уонна Оконоос уола Прокопий Охотин буолан куоракка киирэн 50 хоммуттара, хаартыга бэрт ороскуот буолбут. Еким атын сүүттэрбитэ. Ити гэннэ 1892 года февраля 2 числатыгар хотугу халлаан хоту өттүнэн сүрдээх кыһыл уот убайбыта түүн үөһүн саҕана. Ол иннинэ түөрт хонугунан урут, күн бырадыйан харааран күн ортотун саҕана өлбүтэ. Ону дьоннор өйдүөбүт этилэр: билигин сэрии бара турар үһү, онон ыраахтааҕы санаарҕаан үрүҥ күн өллөҕө, — диэн.
Мин кыра эрдэхпинэ Алексей Абрамов бэрт улаххан содуому содуомнаан ол чааһынан Дьааҥы көһүгэр барбыта 18 сыл буолла. Түөрт сыл буолан баран кэлэн “обществам ылыҥ” диэн көрдөһө сатаабыта. Ону тээтэм ылбатаҕа.
Быйыл тар сыаната буута күһүн 20 коп., саас 88 Ѕ коп., өссө өрүү суох буолан хаалбыта.
Бу дьылга соҕоруу 7 куорат сутаабыт диэн сиэртибэ суруттарарга бэрт кыһарыйыы баара.
1892 г мая 5 дня иһилиннэ: арестааннар Абрамов 11 1/2 сыл, Сидоров 14 1/2 сыл каатыргаҕа (ууруллубуттар).
1892 г мая 8 дня. Бастакы уу сута буолта 16 сыл буолла, кэннэкитэ 2 сыл буолла. Бэрт сүрдээх голодовка баар буолта. Биһиги кэннэки сутка 2й Баягантайга Килимэ үрэххэ баран оттообуппут. 1892 г Александр Афанасьевич Прудецкай бүтүн кыһыны мэлдьи үҥсэн Василий аҕабыыты Аммаҕа Маҕарас часовнятыгар анатта. Бу дьылга мин 3 аты атыылаатым 60 руб.
1982 г июня 10 дня. Бэрээйигэ татаар арыгытыгар итирэн баран Нил Оросин татаар уолун Сисенбаайы буутка быһаҕынан аспыт, илиитин быһа таппыт. Ону Пекарскай икки Егор Николаев 150 уб., 1 бык, 1 корова тупсарбыттар дииллэр.
Бу дьылга мин дядям Петр Большаков сайыҥҥы мунньахха хаатты оонньуу олорон, мин Максимка Кириилиҥҥэ баассык буолан турабын, ону “харчыта быраҕыҥ” – диэбитигэр, мин эттим: “головаалаах суруксуту начаас итэҕэйиҥ, биэриэхпит” диэн. Дьэ кыыһыран үөҕэ кэллэ. Онтон этистибит. Ыскамыайкаҕа иттэни түһэн сыттахпына муннубун туура анньан кэбистэ. Онно мин киниэхэ эмиэ кокуоска биэрдим.
1892 г күтүөтүм Иван Софроновы куоратчыт оҥоһуннум. Августа 14 дня таҕыста, сыана чэпчэкитик барбыт диир, күдэн ата өлбүт.
Субу күһүнүгэр сылгы түүлээтэ, тиит төбөтүттэн хагдарыйда, сентябрь 2-6 дня диэри хаар түстэ, сир үрүҥ буолуор дылы”.
Дьэ итинник эбит сүүстэн тахса сыллааҕыта быһыы-майгы Саха сирин биир түҥкэтэх нэһилиэгэр.
