| News topics |
|
Политика.Митинги. Пикеты. Партии
[900]
|
|
Мысли. Думы.Мнения, обсуждения, реплика, предложения
[263]
|
|
Суд-закон.МВД.Криминал
[1280]
|
|
Право, закон
[323]
|
|
Экономика и СЭР
[839]
|
|
Власть Правительство Ил Тумэн
[1207]
|
|
Мэрия, районы, муниципалитеты
[400]
|
|
Мега пректы, планы , схемы ,программы. ВОСТО
[215]
|
|
Сельское хозяйство,Продовольствие. Охота и рыбалка
[555]
|
|
Энергетика, связь, строительство.транспорт, дороги
[155]
|
|
Коррупция
[862]
|
|
Банк Деньги Кредиты Ипотека Бизнес и торговля. Предпринимательство
[291]
|
|
Социалка, пенсия, жилье
[277]
|
|
ЖКХ, строительство
[132]
|
|
Образование и наука. Школа. Детсад
[215]
|
|
Люди. Человек. Народ. Общество
[224]
|
|
АЛРОСА, Алмаз. Золото. Драгмет.
[670]
|
|
Алмазы Анабара
[161]
http://alanab.ykt.ru//
|
|
Земля. Недра
[240]
|
|
Экология. Природа. Стихия.Огонь.Вода
[377]
|
|
СМИ, Сайты, Форумы. Газеты ТВ
[158]
|
|
Промышленность
[43]
|
|
Нефтегаз
[284]
|
|
Нац. вопрос
[284]
|
|
Соцпроф, Совет МО, Общ. организации
[65]
|
|
Дьикти. О невероятном
[183]
|
|
Выборы
[661]
|
|
Айыы үөрэҕэ
[93]
|
|
Хоһооннор
[5]
|
|
Ырыа-тойук
[23]
|
|
Ыһыах, олоҥхо
[102]
|
|
Култуура, итэҕэл, искусство
[365]
|
|
История, философия
[239]
|
|
Тюрки
[76]
|
|
Саха
[153]
|
|
литература
[42]
|
|
здоровье
[465]
|
|
Юмор, сатира, критика
[14]
|
|
Реклама
[7]
|
|
Спорт
[123]
|
|
В мире
[86]
|
|
Слухи
[25]
|
|
Эрнст Березкин
[88]
|
|
Моё дело
[109]
|
|
Геннадий Федоров
[11]
|
|
BingHan
[4]
|
|
|
Main » 2011 » Кулун тутар » 14 » Эбилик тыл
Эбилик тыл | 17:50 |
Омук Уола
Ол Улуу Дойдуга
Бэйэм санаам бу курдук,
Ба±ар анаарыаІ атыннык.
Сэґэргээн кірбµт ордук
Кэпсээтэххэ, дьэ маннык:
Эґэ, бірі тµґµнан
Ґгэ элбэх, ол эрэн, бу олорон
Онтон – мантан хомуйан
Ґгэргээн кірµіх, дьо±ойон.
*** *** ***
Биир Улуу Дойдуга
Балай эмэ баґаам сахха
Кыыллар мустан олорбуттар,
Улугуран барбыттар.
Уку – суку олоруохтаа±ар
Былаастарын былдьаґаллар.
Арай биирдэ Ала Баабыр
Ыраахтаа±ы буола туґэр.
*** *** ***
Дьэ, онтон дуу до±оор
Уларыйыы, тэлэрийии,
Адьас атын саІа – дор±оон,
Кэлии – барыы тэлэґийии.
«Уларыта тутуу кэллэ,
Улугуруу бµттэ» - дииллэр.
Кыыллар – сµіллэр бу кэмІэ
Туох буоларын кэтииллэр.
Баабыр Баатыр этэр – тыынар,
Элбэх тыаны кэрийэр,
Уста барарга ыІырар,
Хамаандатын хомунар.
«СаІа олох устун
СаІа болуот уґуннун,
Миигин тула мустуІ,
Эй, кэлэн олорсуІ.» -
Итигирдик луоґуннаах
СаІа болуот бэрийэллэр
Былыргы быылы тэбэнэн,
Илин хоту эрдэллэр.
Улугуруу са±анаа±ы
Урут салайбыт кыыллар
Уларыйбыт аатыраннар
Уу – нууралга усталлар.
Эрдийбиччэ эрдинэллэр,
Бардар баран иґэллэр,
Ол да буоллар мік굴эллэр,
Ыраах µіскэ тиийэллэр.
Онтон туран обургулар,
Уруккулар – билиІІилэр
Бур±атыґан тураллар,
Мµччµ - хаччы тэбинэллэр.
Сыыґа – халты хамсанан
Ордук - хоґу тутталлар,
Сµµрµккэ о±устаран
КµрµлгэІІэ киирэллэр.
Болуоттара уон аІы
Хампы барар, ыґыллар,
Кууспутунан биир маґы
Хата ордон хаалаллар.
Буруй туттан Баабырдара
Биир муннугу манаґар,
Тойон – тумус буолбуттара
СаІатыттан, дьэ, матар.
Хата Хахай ырдьыгыныыр,
Манна баарын биллэрэр.
Хаалбыттары ыІырттыыр,
СаІа былаас тэринэр.
Уруккулар – билиІІилэр
Кµµгµнэґэ тµґэллэр.
Кини диэки хайыґаллар,
«Сал±ыы барыах» - дэґэллэр.
Хахай аны ыраахтаа±ы.
Тµмсµµ дии - дии тµрµллэр,
Јрі туппут былаа±ын
Кірір тµґµµр тµµлµгэр.
Тула муста тµґэллэр
Сиэмэх кыыллар, эґэлэр,
Кэрбээччилэр да бааллар,
Хотой кэлэн олорор.
Хахай тутар былааґа
Хааннаах дииллэр да±аны,
Бу кэпсээним Хахайа
Адьас атын дьаґала.
Хотой кыыллыын холбоспут,
ТэІ быраап олохтообут,
Кыралардыын кыттыспыт,
КіІµл диэни ірі туппут .
Кыра – хара кыылларга
КіІµл бі±і тµІэппит.
«Харыґыйбаппын бу дьылга
Тото – хана ылыІ.» - диэбит.
Куобахчааннар µірбµттэр,
Јрі – кіті тµспµттэр,
«КіІµл, кіІµл» - дэспиттэр,
КуруІ тыа±а кµннээбиттэр.
Ол курдук кітір - сµµрэр
СаІа сµµрээни билбиттэр.
КіІµл кімµс сµµрµгэр
Ґірэ – кіті кµілэґийбиттэр.
Ити гынан сири аннынан
Сурах – садьык тар±аммыт,
Ыраахтаа±ы баайы – дуолу
Ыскайдаабыт аатырбыт.
КіІµл ылбыт кікіттірі
Хараммыттар ілµµ бі±і,
Тутан туран, кірдірі,
Туґаммыттар сіхтірі.
Кыра кыыллар албыннатан
«Тыа устун» барбыттар,
Хаґаастарын сыыґыттан
Мата малыйбыттар.
Кыанар ітті кыайа – хото
Апчарыйа сатаабыттар.
Кыра – хара мілтіх ітті
Туга да суох хаалбыттар.
Куомуннаґыы куор±аллаабыт,
Ыґыллыы – то±уллуу ырааппыт,
Ґлэ – хамнас айгыраабыт,
Айа±ын аппыт µксээбит.
Ол да буоллар бытархайдар
Кэм кіІµллµк тыыммыыттар,
Ыллаабыйттар – туойбуттар,
Бу былааґы сирбэтэхтэр.
*** *** ***
Хахай муІур ыраахтаа±ы
Кырдьыбытын билиммит
Ґµнэр Сана Дьыллаа±ы
Санаа этэргэ тэриммит.
Этэн барбыт быґа – бааччы;
«Мин барабын, баалаамаІ.
Эґиилгиттэн салайааччы
Эґэ буоллун, саараамаІ.
Кµндµ кыыллар, кітірдір,
Кірір – истэр кікіттір,
Кірсір биллибэт аны ітір.» -
Уонна оргууй сітіллір – ір – ір – ір…
СаІа µйэ салаллыыта
Хахай бэйэтин былааґыттан
Аккаастаммыт ба±атынан
Быраґаайдаспыт барыларынаан.
*** *** ***
СаІата суох оргууй – наллаан
Ґімэн кэлбит ҐрµІ Эґэ,
Сыыйа – баайа баґылаан
Элбээн барбыт этэрэ.
Ньимиликээн бэйэтэ
Син биир іппµт эґэтэ.
Кынчарыйдар, эрэ, дьэ,
Эппэтэ±иІ кэриэтэ.
Бэйэтин ірі туппуттарга
Эґэ тириитин кэтэппит,
Былаас, быраап бі±іті
Кинилэргэ тµІэппит.
«Утарбыты барытын
Ууга – уокка тµґэрин,
Биллэриэххэ баарбытын,
Барыларын тµІнэриІ!» -
Ити курдук суостаах ыйаах
Тахсыбыта ырааппыт,
Дьаґайыан – дьакыйыан ба±алаах
Тута бииргэ тµмсµбµт.
Ол эрэн мэйиигитин
Кээмэйдэнин диэбит
Киниттэн ордон эрэрдээ±и
Билиммэтин биллэрбит.
Сирин – уотун кэрчиктэргэ,
Тµілбэлэргэ араарбыт,
Илин эІин эІэргэ
Сур Бірінµ анаабыт.
Уґук Хоту дойдуттан
Ас – таІас тахсыан билбит,
Олохтоо±у ууратан
Сиэнчэр Сиэгэни туруорбут .
*** *** ***
Сиэгэн сиэмэх, тииґэ элбэх,
Ытырда да, аны ыыппат.
Сиэгэн бор – тор, мэлдьи сэрэх,
Сытыганы да антах аспат.
Ойуурдаа±ы куобахтар
Сиэгэн сытын сирбиттэр,
Ол эрэн хайыахтарай,
«Ээх» - эрэ дииргэ тиийбиттэр.
Сиэгэн µлэтин µллэрэн
Солбуйааччыларын булуммут,
Сэлэ кітіллірµн сібµлээн
Саґылы, Бэдэри туруорбут.
Эґэ тойон былааґын
Биллэ – кісті кµµґµрдµбµт,
Хоту диэки кікіттірµн
Сотору – сотору ыыталаабыт.
Сиэгэн ону сирбэтэх,
Кікіттірµ кµндµлээбит,
«Бэрэбиэркэ» - диэбиттэргэ
Бэлэх бі±і бэртэлээбит.
Саґыл, Бэдэр ньымааттаары
СырбаІнаґа сырсыбыттар,
Кыайардыы куобахтары
Ыган - тµµрэн барбыттар.
Ол аайы куобахтартан
«Ґс тириини» сµлбµттэр,
Кыґыннары сордоохтору
БороІ сонноох хаалларбыттар.
Иэскэ – кµµскэ ыга киирэн
КуруІнарын кэрдибиттэр,
Сэниэлэрэ адьас эстэр
Јлір аакка киирбиттэр.
Сиэгэн иэґи ыпсараары
Баайын – дуолун кі±µрэппит,
Сібµлээбэт утарсааччы
Тула іттµгэр элбээбит.
Ол да буоллар Эґэттэн
Сэттэттэ сэмэлэммит,
Утарбыты уора – кісті
ҐІсэн биэрэр µгэстэммит.
Эґэ сылаас ар±а±ыттан
Биирдэ эмэтэ ор±остор,
Буруйдаа±ы булан ылан,
Ырдьыгынаат, оройго охсор.
Ча±ардара элбииллэр ,
Тыатын аайы бірілір,
Хахайдаа±ар ірі тутан
Хай±аан ахан бі±ілір.
Хахай биэрбит кіІµлµн
Хампы тэпсэн кэбиспиттэр,
«Бу аллаахтары кірµІ,
Эґиэхэ бу баар» - диэбиттэр.
Сотору – сотору уураах тахсар
Сокуоннара уларыйар,
Ол аайы тыа±а кыыллар
Айахтара сарбыллар.
Ытыс са±а кымаа±ыга
Ыраахтаа±ы ыйаа±а;
«Толорботох былаахыга
Моойдоох баґа барыа±а.»
Кыайар – хотор элэстэнэр,
Туґааннаахтары хайгыыр.
Барар – кэлэр, биллэр – кістір,
Хамаандата халыІыыр.
Бары эґэ са±а буолан
Кімілµµллэр, мірійдµµллэр,
Утарбыты – саІарбыты
Кµл – кімір оІороллор.
*** *** ***
Баар батталтан, балыыртан
Тыа±а кыыл – сµіл ыксаабыт.
«Ыраахтаа±ы наґаалаабыт» -
Сурах – садьык ырааппыт.
Эґэ аймах элбээбит,
ЭІин эбит дэґэллэрэ.
Эмиэ да хагдаІ эґэ
Эбиллибитин этэллэрэ.
*** *** ***
Кітір - сµµрэр бу тыа±а
Син сокуоннаах эбиттэр,
Ыраахтаа±ы солбуллубата±а
Ырааппытын эппиттэр.
ҐрµІ Эґэ сµбэ±э
ХагдаІ эґэни ыІырбыт,
Талларар бокуой биэрбэккэ,
Оннугар олордубут.
Хагдан эґэ хайыа±ай,
Салайан кіріргі санаммыт.
Ыраахтаа±ытын кыйдаата±ай,
Солбуйааччы оІостубут.
ХагдаІа - бірістµілгэ,
ҐрµІ Эґэ – аттыгар,
Итигирдик иккиэн тэІІэ
Салайан олорбуттар.
*** *** ***
Уґук хоту Сиэгэнтэн
Туппуттар илдьит сурук,
Онно эппит сэрэнэн
Уурайыа±ын сотору.
Уураах тахсар утары;
«Баайгын – дуолгун батардыІ,
БиэрбитиІ сирдэри – уоттары,
Бардаргын, дьэ, барда±ыІ.
Оннугар олорт Бэдэри,
Биґигини сэнээрэри,
Тайаан сытар сирдэри,
Хара тыаны билэри.»
Онтон ыла Бэдэр аны
Хоту кыраай хаґаайына.
Ордук – хоґу ону – маны
СаІарбаппын да±аны.
*** *** ***
Уон иккис улуу сылга
Уларыйыы буолуо дииллэр,
Улар охсор тыатыгар
Тугу – тугу кэпсииллэр?
Эппэттэр ээ, улардар эрэ,
Тураах эмиэ кэ±иІниирдээх;
«Эґэлэрбит иирсиэхтэрэ,
КіріірµІ эрэ,» - диэннээх.
Хара суор халаатыыр;
«Мэлдьи бииргэ буоллахтарай,
Иккис эґэ эмиэ атыыр.
Дьэ, хайаан тапсыахтарай?»
Кыыллар – сµіллэр мік굴эллэр,
Оргууй а±ай саІарсаллар,
Толкуйдаан кір, эґэлэр
Хайдах тапсан салайаллар.
Арай тэІІэ кыланныннар,
Кынчарыйан турдуннар,
Хайа ба±ар уолан хахай
Хаана хамсыа буолаарай?
Оттон аны мантыларыІ
Икки аІы тардыстыннар,
Муспуттарын малларын
Миэнэ диэн былдьастыннар?
*** *** ***
Улуу дойду ула±ата
Кістін бµппэт дэґэллэр
Улуутуйа устар уута
Быстан бµппэт дэлэгэй.
Оол дойдуга кыыллар бары
Міккµір бі±і тардаллар,
Кэлэр кэмІэ ыраахтаа±ы
Ким буоларын таайаллар.
Туртас эппит сурахтаа±а
Сири аннынан сипсийэ;
«Эґэлэр бэлиэр, бада±а,
Хапсыбытта𠵴µ» - диэн.
Туртас тугу билиэ±эй,
Эттэ ини сэрэйэр,
Ыйыта кэтиир бэйэтэ
Сэттэ киґи сирэйин.
Тураах эмиэ; «даах» - да – «даах»
Баар биґиэхэ биир ааттаах,
Туруулаґар туруктаах
Тумус туттар айылаах.
*** *** ***
Арай µрдµк халлааІІа
Сµтэ – кісті элэІниир,
Киирэ – тахса былыкка
Хорсун хотой элиэтиир.
Хотой хара±а кыра±ы,
КірµіІ этэ тыІыра±ын,
Кини кіІµлµ эрэ таптыыр,
Элиэтиир ээ, дьэ, хайыыр…
*** *** ***
Ол киэІ далай дойдуга
Туора кыыл муна𠵴µ.
Тыыннаах хаалаары бу дьылга
Анаарбат ордук µгµґµ.
Ґгэ диэ±и тµмµгэ
Ґгэс курдук буолбатах,
Ґйэ устар сµµрµгэр
Ґґµ - таамах бµппэтэх.
Сµгµн – са±ын сылдьыбакка
Саллары да умнан бу сахха
Санаа быстым саараабакка,
Салайда миигин «абакка».
Кэпсээн бµттµм, дьэ, дьµµллээІ
Сібµлээбит сібµлээІ,
Сіп диэбэтэх сµіргµлээІ,
Бука бары сµбэлээІ,
Ким кими ійµµрµнэн,
Ким хайдах ійдµµрµнэн.
Эбилик тыл
Араадьыйа истээри
Адьас тібім дэлби барда.
«Саха – Якутия» - диэн этии
Мэйиибин тобулу тоІсуйда.
Хаста – хаста хатыланан
Кулгаа±ым тулла сыста,
Ха±ыс тыаллыы хатыллан
Куппун –сµрбµн, дьэ, ыста.
Ол са±аттан бу тухары
Олус да µгµстµк тутталлар,
Тойон – хотун бука бары
Боппугаайдар курдуктар.
«Якутия» - диэн тылы
То±о соґо сылдьалларай,
Сирэй – кірбіх буолаары
Биґигини сордуулларай?
«Саха» - диэн тыл аІардастыы
Минньигэстик иґиллэр,
Дойдум ыраас салгыныныы
Сµрэ±и – быары сірµµкэтэр.
«Саха» - диэн тыл сааскылыы
Сылааґынан илгийэр,
«Якутия» - ыыппаттыы
Хара±алаан кэбиґэр.
«Саха» - диэн тыл бэйэтэ эрэ
Кэрэтийэн иґиллэр,
Эбиискэтэ кэлгийэ
Эриэн µіннµµ эриллэр.
«Саха» - бу тыл абырыырдыы
Алгыґынан арчылыыр,
Состороонньо ада±алыы
Хардыылыыры хааччахтыыр.
*** *** ***
Арай биирдэ сыырка±а
Москубалар кэлбиттэр,
Этэн – тыынан арыана±а
Барахаттар, дьэ, бэттэр.
Киґи сі±µіх, мантыларыІ
Уратылаах эбиттэр
Состороонньо тылбытын
Биирдэ ахтан кірбітµлэр.
«Республика Саха» - диэтилэр,
«Якутияны» - сиэн кэбистилэр.
Бу хай±абылга тэІнэнэр,
Олус да кэрэтик иґиллэр.
Биґиэттэрэ иґиттэххэ,
Хай±аан иґэн µі±эллэр,
Ґтµктµґэн, дьэ, бэттэр
Этэ – этэ µірэллэр.
*** *** ***
Сµрµн сокуоІІа баар эбээт
«Саха» - эрэ диэххэ сіп диэн.
Биґиги дьоммут эбэґээт
Астыналлар холбуу этэн.
Сордоох тылы эбиликтээн
Сахалары эрэйдииллэр,
Сахатыйыыны кэбирэтэн
Дьокууттары элбэтэллэр.
Дьэ, эрэйдээх «Саха Якутия» -
Иґиллэр тыаллыы улуйа,
Балкыырынан балкыйа,
Тымныы тыынынан аргыйа.
Соґуллубут «Якутия» -
Иґиллэр ха±ыстык хаарыйа,
Уратыбытын балыйа,
Улуубутун сарбыйа.
Эбиискэ тылбыт эґиннин,
Ийэ тылбыт ырааґырдын.
Эбилик – сабылык эґилиннин,
Эґилик – таґылык таралыйдын.
Тыл кµµґµн билиммэппит,
Манна сытар эрэйбит.
Сааттаах тылы быра±ыахпыт,
Оччо±о эрэ сайдыахпыт.
Саха – дьокуут кыттыспыта
То±о ба±ас толооґой,
Ураанхайдар толкуйданан,
Киммит хаґан орооґор.
Хос хоонньо±у хоІноруохха,
Хооґур±анан бµтµіххэ.
ДьиІнээх Саха буолуохха,
Сіптііх суолу тобулуохха.
Омук Уола
13.03.2011с
|
|
Category: Култуура, итэҕэл, искусство |
Views: 1717 |
Added by: uhhan2
|
|
|
| Ааҕыылар |
Баар бары (online): 22 Ыалдьыттар (гостей): 22 Кыттааччылар (пользователей): 0 |
|
