| News topics |
|
Политика.Митинги. Пикеты. Партии
[900]
|
|
Мысли. Думы.Мнения, обсуждения, реплика, предложения
[261]
|
|
Суд-закон.МВД.Криминал
[1279]
|
|
Право, закон
[323]
|
|
Экономика и СЭР
[839]
|
|
Власть Правительство Ил Тумэн
[1207]
|
|
Мэрия, районы, муниципалитеты
[398]
|
|
Мега пректы, планы , схемы ,программы. ВОСТО
[215]
|
|
Сельское хозяйство,Продовольствие. Охота и рыбалка
[553]
|
|
Энергетика, связь, строительство.транспорт, дороги
[154]
|
|
Коррупция
[862]
|
|
Банк Деньги Кредиты Ипотека Бизнес и торговля. Предпринимательство
[291]
|
|
Социалка, пенсия, жилье
[276]
|
|
ЖКХ, строительство
[132]
|
|
Образование и наука. Школа. Детсад
[215]
|
|
Люди. Человек. Народ. Общество
[221]
|
|
АЛРОСА, Алмаз. Золото. Драгмет.
[669]
|
|
Алмазы Анабара
[161]
http://alanab.ykt.ru//
|
|
Земля. Недра
[240]
|
|
Экология. Природа. Стихия.Огонь.Вода
[375]
|
|
СМИ, Сайты, Форумы. Газеты ТВ
[154]
|
|
Промышленность
[43]
|
|
Нефтегаз
[284]
|
|
Нац. вопрос
[284]
|
|
Соцпроф, Совет МО, Общ. организации
[65]
|
|
Дьикти. О невероятном
[183]
|
|
Выборы
[661]
|
|
Айыы үөрэҕэ
[92]
|
|
Хоһооннор
[5]
|
|
Ырыа-тойук
[22]
|
|
Ыһыах, олоҥхо
[102]
|
|
Култуура, итэҕэл, искусство
[365]
|
|
История, философия
[237]
|
|
Тюрки
[76]
|
|
Саха
[152]
|
|
литература
[41]
|
|
здоровье
[463]
|
|
Юмор, сатира, критика
[14]
|
|
Реклама
[7]
|
|
Спорт
[121]
|
|
В мире
[86]
|
|
Слухи
[25]
|
|
Эрнст Березкин
[88]
|
|
Моё дело
[109]
|
|
Геннадий Федоров
[11]
|
|
BingHan
[4]
|
|
|
Main » 2011 » Муус устар » 10 » Михаил Ильич дьонун, норуотун ту´угар тугу о²ордо?
Михаил Ильич дьонун, норуотун ту´угар тугу о²ордо? | 21:58 |
¥тµ³ са±алаа´ын-олоххо кэскилэ
Ону бы´аарыам иннинэ Ээбиристэптэр олохторун, µлэлэрин µ³рэтиигэ т³рµ³т буолбут, олохпуттан биир ыарахан тµгэни ахтарбар тиийэбин. 2002 cыл икки т³гµл субуруччу о±устаран инсуллаан суор±ан-тэллэх ки´итэ буолбутум. Тус бала´ыанньам лаппа ыараабыта сатаан са²арбат, кыайан у²а ха²ас эргиллэр сэниэтэ суох, суор±ан тэллэх ки´итэ буолбутум. Быраас до±отторум сµбэлэринэн мэйиибэр хаан тохтон параличтаабыт ньиэрбэм килиэккэлэрин ч³лµгэр тµ´эрэр иннигэр туох эрэ хоббилаах буоллахпына сатаммыта. Маннык бала´ыанньаттан босхолонорго кинилэр киллэрбит этиилэриттэн талан-талан нэ´иилэ икки строканы аа±ар ки´и, аа±арынан дьарыктанан икки ыйынан столбик а²аарын аа±ан онтон санаам кµµ´µрэн ууга тµспµт ки´и оттон тарды´арыныы дьарыктанан барбытым.
Устунан ыстатыйалары суруйуум са±аланар. Редактор до±отторум И.П.Ушницкай, Андрей Аргунов, Александр Бурцев, Н.А.Слепцов, Борис Павлов миигин анаан-минээн ³йµµллэр. Бэрт хара сорунан, бука сэрэйдэххэ оччолорго уксэ тиэрэ таары да суруллар буолуохтарын с³п матырыйаалларбын о²орон, к³нн³р³н нэдиэлэ аайы бэчээттээн санаабын улаханнык к³т³±³лл³р.
Ити курдук бэчээт µлэтигэр хантан да хамнастаммат ойо±ос суруналыыс баар буола тµ´эбин. Суруйар геройдарым эдэрбэр бииргэ дьарыктаммыт спортка до±отторбуттан уонна да атын басты² сити´иилээх спортсменнар буолаллар. Кинилэр истэригэр Олимпийскай чемпион П.П.Пинигин, ССРС чемпиона Н.П.Неустроев, В.П.Уваров, М.Н.Сибиряков, Н.Н.Кардашевскай, Петр Попов, В.Радченко, З.Н.Чукров, Г.А.Быдыгыев. А.Аманатов, Д.Д.Пахомов, Д.Д.Ушканов, тренердэр Д.П.Коркин, Н.Н.Волков врач, уруккута республикабыт медицинатын министрэ, штангист И.И.Местников, гимнастка Виолетта Иванова, ырыа´ыт Варя Аманатова, эмтиир врачтарым уо.д.а. буолаллар. Ыстатыйа суруйаары кинилэри к³рд³³н элбэх эрэйи к³рбµтµм. Эрэй буолуо дуо? ол сырала´ыым барыта доруобуйабын к³нн³р³рг³ ту´уламмыт µлэ бы´ыытынан буолбута. Итинник быспакка µлэлэ´эн ыарыыбын у±арытар инниттэн салгыы µлэлээн испитим.
Ол сылдьан биир дьиктини бэлиэтээбитим. Кµµстээх-уохтаах до±отторум, ордук тустуук уолаттар миэхэ элбэх энергияны биэрэр курдуктара. Кинилэри кытары сэлэстэхпинэ, сэниэлэнэн, чэпчээн кэлэргэ дылы гынарым. Тµµннэри, кµнµстэри сордуур хара сордоох ыарыым у±арыйара. Дьи² и´игэр биллэ-к³ст³ сатаан эбэтэр суруналыыс бы´ыытынан биллэр аакка тарды´ан буолбакка, µчµгэйкээн бэйэлээх о±олорум, сиэннэрим тастарыгар сылдьа тµ´эр ба±аттан, ыарахан ыарыыттан быы´анар ту´угар харса суох µлэлээбитим.
Устунан тыа ха´аайыстыбатын µлэтин боппуруостарыгар анаан-минээн хасы´ан бардым. Хас эмэ сµµ´µнэн бизнес бырайыактары µ³рэппитим. Элбэх µлэ´ит дьону кытары алты´ан бэттэх кэлэн испитим. Кµн иллэ²э суох олох µ³´µгэр киирэбин. Тыа ха´аайыстыбатын министерствотыгар баа´ынайдар тµмсµµлэрин к³тµппэт буолбутум. 2006 cылтан элбэх мунньахтарга тµмсµµлэргэ сылдьан билигин Саха республикатын Судаарыстыбаннай мунньа±а (Ил Тµмэн) депутата А.А.Софронеев салайар НП ССРС-табаар о²орооччулар сойуустарын тэрийэр µлэ±э т³б³м оройунан тµ´эбин.
Бу тµмсµµлэргэ бэртээхэй идеялардаах, ону олоххо киллэрэргэ ханнык да ыарахаттартан толлубакка µлэлиир кµµстээх санаалаах дьон киэнэ чулууларын к³рсµтэлээбитим.
Итинник тыыннаах буолар ту´угар олоххо тарды´ыым, бэйэм да билбэппинэн кµµстээх идеялардаах, чулуу дьо²²о а±албыта. Кµн бµгµн олортон биир саамай кµµстээхтэрэ, бэрт улаханнык астынар, с³бµлµµр ки´им Михаил Ильич Эверстов буолла. Мин бу ки´ини кытары билсэн оло±ун, µлэтин-хамна´ын µ³рэтэн истэ±им аайы кини дьонугар сэргэтигэр кы´аллан о²орор тэрээ´иннэрин, депутатскай µлэтин с³±³рµм, махтайарым элбээн, киниэхэ ³сс³ кµµскэ тарды´ар курдукпун. Сылдьан эрэ арыт ону бэйэм да бэрки´иибин. Мин эрэ буолуо дуо? дьон норуот Михаил Ильичкэ хайа да улууска, ханна да тиийдэ±инэ сµрдээ±ин тµмсэр, киниэхэ тарды´ар. Араас депутатскай накаастары биэрэллэр. Мунаарар боппуруостарын чуолкайда´аллар.
Михаил Ильич дьонун, норуотун ту´угар тугу о²ордо?
Бы´аччы маны о²ордо дииргэ сµрдээх уустук, ол курдук бытархайыттан б³д³²³р диэри аахтахха а´ара элбэх сµµ´µнэн µтµ³ дьыаланы: «дьонум-сэргэм ту´угар»-, диэн. Анаан-минээн ³йµн-санаатын ууран туран ис и´иттэн ылсы´ан µлэлиир сµдµ ки´и эбит. Кы´ал±алаахтарга эбэтэр µчµгэй идеялаах дьо²²о к³м³л³´³рµгэр кини µлэлээн хамсаан булбут µбµн та´ынан, булугас талыгас сытыы толкуйа ту´алыыр. Саамай с³хпµтµм холкута-киэ²э бэрт буолла. Ханна да буоларын курдук арыт а²аардас к³м³л³´µннэрэр, эбиитин к³м³л³´µннэрэн баран ³сс³ эбии улаханы эрэйэн а´ара баран ки´и эрэ кыайаханыах µ³хсэр, араастаан тµ´эрэ сатыыр дьон кытары баар буолаллар эбит. Дьон ³й³ санаата араа´ын хата мин кинини кытары сылдьан биллим. Оннук тµгэ²²э дьи² и´игэр киирдэххэ, биир бэйэм кµнµстэри тµµннэри тµбµгµрэн булбут бэстилиэнэйбин биэрэн баран онтон эбиитин µ³±µллэн ньиэрбинэйдээн, ы´ыллан да хаалыахха с³п курдук эрээри дьэ кини ол аайы кы´ыммат киэ²ин-холкутун к³р³н с³хтµм.
Аны кини олоххо киллэрбит идеятын дьон сэргэ би´ирээн ту´анан барда±ына кэргэнинээн кыра о±олуу µ³рэллэр-к³т³лл³р. Элбэхтэн а±ыйах тµгэни холобур курдук ылан к³рµ³х. Кэргэнэ Татьяна Егоровна дойдутугар Уус Алдан Хоротугар сылын аайы ыытыллар ы´ыахтаахтар. Манна «Хоро уола»,-диэн сайы²²ы сахалыы спорт к³рµ²нэригэр кµрэхтэ´иилэри тэрийэллэр. Бириистэрэ бары билэрбит курдук «УАЗ» Хантер массыына. Ким кыахтаах кµµстээх икки кµннээх кµрэстэ´ии кэнниттэн кыайан массыынаны ылан ы´ыах хонуутуттан сµµрдэн илдьэ барар уруйа-айхала тэриллэр. Мин араас ы´ыахтарга, к³рг³-нарга сырыттым ини, сылдыбатым ини? Ол эрээри Эверстовтар ы´ыахтарыгар курдук дьон сэргэ санаата кэлэн, µ³рэн-к³т³н барарын тµбэ´эн к³р³ илик эбиппин. Ыалдьыттар сахалыы та²ас араа´ын та²нан, о²остон кэлэннэр бэйэ-бэйэлэрин кытары к³рс³н сэлэ´эллэр кэпсэтэллэр. Кµ³х сайыны к³рс³ хонууга олорон анаан-минээн а´ыыллар сииллэр. Эдэр ыччат ырыата, кыыс о±о кµлµµтэ, µ²кµµтэ битиитэ манна буолар. Араас кµрэхтэ´иилэргэ кытталлар. Ы´ыахха улуус нэ´илиэктэриттэн эрэ буолбакка Саха сирин бары муннуктарыттан ыраахтан чугастан айаннаан, ааттаан суоллаан кэлэллэр. Кэлбит ыалдьыттар сµрдээ±ин астынан дуо´уйан т³нн³лл³р. Билигин Ээбиристэптэр ы´ыахтарын Бэл диэтэр тэриллэр кµнµгэр дьылыгар тиийэ µтµктэ сатаа´ын буолан эрэр. Холобура быйыл сайын Уус Алда²²а Бэс ыйын сµµрбэ биирис кµнµн ы´ыах кµнµнэн биллэрбиттэрэ. Ити кµн республиканскай ы´ыах Горнай улуу´угар тэриллибитэ. Ол аата бу кµн Саха ки´итэ кµ³х сайыны к³рс³ ы´ыах ы´ар, тµмсэр-сомо±оло´ор, µ³рэр-к³т³р µтµ³ µгэ´э µ³скээн эрэр. Былыргы ³бµгэлэрбит µтµ³ µгэстэрин кэ²этэн, тупсаран сахалыы сиэри-туому туту´ан быраа´ынньыктыыбыт. Улуус республика ы´ыахтара т³´³ да биир кµн ыытылыннылар Ээбиристэптэр ы´ыахтарыгар Мµрµ эбэ хотуну толору дьон сэргэ уонунан ты´ыынча ки´и тµмсэр. ¥гэс буолбут Ээбиристэптэр ы´ыахтара аар саарга аатыран сахалыы тыллаах дьон самаан сайыны к³рс³, сарсы²²ы саргытын тµстµµр басты² быраа´ынньыгар кубулуйда.
Маны та´ынан М.И.Эверстов Кэбээйигэ волейболга эмиэ массыына бириистээх сылын аайы ыытыллар бириистээх. Манна кэлэллэр эбээт ыраах чугас улуустартан уол о±о Ньургуннара, кыталыктыы кынтаспыт кыыс о±о кэрэтэ. Кµрэхтэ´ии элбэх сыаналаах бириистэрдээх. Волейбол оонньуута ыытыллар кэмигэр Кэбээйилэргэ дьоро киэ´элэр буолаллар.
Кэбээйи Мукучутугар сылын аайы ырыа конкурса ыытыллар. Дьэ, манна арыллар Кэбээйи ыччатын басты² ырыа´ыттарын талаана, дьо±ура. Этиллэрин курдук уол о±о тойуга, кыыс о±о кµлµµтэ, ырыа-µ²кµµ басты² ы´ыа±а тэриллэр.
Сэбиэскэй былаас кэмигэр былааны, сыыппараны, ыйаа´ыны эккирэти´ии ухханыгар кыра у²уохтаах, а±ыйах ыйаа´ыннаах хас эмэ сµµ´µнэн сылларга Саха сиригэр адаптацияламмыт сахалар ты´ыынчанан сылларга миинэр ми²э, а´ыыр ас о²остубут Саха ата, Саха ына±а бол±омто кииниттэн тахсан ахсаан ³ттµнэн быста аччыыр аакка барбыта. Маны ч³лµгэр тµ´эрэр, Саха т³рµт дьарыгын нэ´илиэнньэ ортотугар к³±µлµµр сыалтан биэс алта сыллаа±ыта Ээбиристэптэр «Саха ата»-диэн сµµрµк сылгыларга Кэбээйигэ, Мэ²э Ха²аласка, Уус Алда²²а анал бириистэри тэрийбиттэрэ. Бу басты² идеяны улуус ба´ылыктара иилэ хабан ыланнар бµтµн республика µрдµнэн би´ирэннэ. Билигин дьон сэргэ ортотугар Саха боруода сылгы, ынах ту´унан хаттаан µтµ³ ³йд³бµл, са²алыы ³й-санаа дьо²²о сэргэ±э иитиллэн эрэр. Билигин республика µрдµнэн сылын аайы сылгы, ынах сµ³´µ аччыы турар кэмигэр олус улахан суолталаах, наадалаах тэрээ´ини Ээбиристэптэр дьиэ кэргэттэрэ тэрийдилэр.
Саамай кµндµ ки´ибэр аа±ааччы до±орум бол±омтотугар ту´аайан этиэм этэ. Ээбьиристэптэр кураанах куолунан, кы´ыл тылынан эрэ ха´ан да дьарыктамматтар. Дьи²нээх Саха култуурата тэнийиитигэр, Саха т³рµт дьарыгын эспэт ту´угар тус бэйэлэрэ µлэлээн-хамсаан булбут µптэринэн, ³йд³рµн санааларын холбоон сахалыы басты² ³йµ санааны тэнитиигэ бар дьонноругар басты² холобуру к³рд³р³р Саха мааны ыала. Кинилэр Саха ки´итэ, Саха ыччата сайдарын ту´унан санаабытынан утуйар, у´уктар дьикти айылгылаах дьон.
Мин билигин биир саамай с³бµлээн суруйар, дьо²²о сэргэ±э кэпсиир суолум Ээбиристэптэр ыытар тэрээ´иннэрэ, кинилэр дьиэтээ±и олохторун µтµ³ µгэстэрэ, дойдуларыгар тапталлара, дьонноругар сэргэлэригэр µтµ³ сы´ыаннара буолар.
¥³рэбин: а. Саха сылгыта ат сµµрдµµтэ икки сылтан бэттэх Республика ат сµµрдµµтµн Федерациятыгар былаа²²а киллэриллэн ыытыллар буолла. Онон республика сылгы´ыттарыгар Саха сылгыта бол±омто киинигэр киирдэ. Бу ту´унан НВК «Саха» кэпсээтэ, к³рд³рд³.
б. Правительство и´инэн о±о, дьахтар кэмитиэтэ (Сергучев) Ээбиристэптэр идеяларын иилэ хабан «Эдэр ыччат», «Чулуу ха´аайыстыба» уо.д.а. кµрэхтэ´иилэри ыытар.
в. Ээбиристэптэр ы´ыахтарыгар ыытыллар «Хоро уола» кµрэс киэ² республиканскай суолталаах буолла.
¥тµ³ идеяны президент, правительство ³й³³н сайыннарар.
Бу барыта биир ки´и, биир дьиэ кэргэн олоххо киллэрэр басты² идеятын географията кэ²ээн сайдан барыыта республика оло±ор µтµ³ сабыдыаллаа±ын к³рд³рд³.
Кырдьык да±аны Республикабытыгар кыахтаах, ³рк³н ³йд³³х, биирдиилээн баай уолаттар элбээн и´эллэр. Ол эрээри дьоннорун норуоттарын ту´угар бу дьон о²орор µтµ³ идеялара, этиилэрэ, µбµнэн харчынан к³м³л³р³ хайда±а эбитэ буолла?
М.И.Эверстов дьиэ кэргэнин курдук т³р³³бµт тµ³лбэтигэр кы´аллар, Саха дьонун ту´угар µлэлиир дьон элбииригэр ба±аран. Инникибит сырдык - диэн бµгµ²²µ матыйаалбын тµмµктээн, астына дуо´уйа, сылбай уубар ылларан, µтµ³кэн тµµлбэр куустара сарсы²²ы ча±ылхай кµ²²э эрэллээх т³б³бµн сыттыкка уурабын.
Арамаан Дь³гµ³рэп.
|
|
Views: 1367 |
Added by: uhhan2
|
|
|
| Ааҕыылар |
Баар бары (online): 2 Ыалдьыттар (гостей): 2 Кыттааччылар (пользователей): 0 |
|
