| News topics |
|
Политика.Митинги. Пикеты. Партии
[900]
|
|
Мысли. Думы.Мнения, обсуждения, реплика, предложения
[263]
|
|
Суд-закон.МВД.Криминал
[1280]
|
|
Право, закон
[323]
|
|
Экономика и СЭР
[839]
|
|
Власть Правительство Ил Тумэн
[1207]
|
|
Мэрия, районы, муниципалитеты
[400]
|
|
Мега пректы, планы , схемы ,программы. ВОСТО
[215]
|
|
Сельское хозяйство,Продовольствие. Охота и рыбалка
[555]
|
|
Энергетика, связь, строительство.транспорт, дороги
[155]
|
|
Коррупция
[862]
|
|
Банк Деньги Кредиты Ипотека Бизнес и торговля. Предпринимательство
[291]
|
|
Социалка, пенсия, жилье
[277]
|
|
ЖКХ, строительство
[132]
|
|
Образование и наука. Школа. Детсад
[215]
|
|
Люди. Человек. Народ. Общество
[224]
|
|
АЛРОСА, Алмаз. Золото. Драгмет.
[670]
|
|
Алмазы Анабара
[161]
http://alanab.ykt.ru//
|
|
Земля. Недра
[240]
|
|
Экология. Природа. Стихия.Огонь.Вода
[377]
|
|
СМИ, Сайты, Форумы. Газеты ТВ
[158]
|
|
Промышленность
[43]
|
|
Нефтегаз
[284]
|
|
Нац. вопрос
[284]
|
|
Соцпроф, Совет МО, Общ. организации
[65]
|
|
Дьикти. О невероятном
[183]
|
|
Выборы
[661]
|
|
Айыы үөрэҕэ
[93]
|
|
Хоһооннор
[5]
|
|
Ырыа-тойук
[23]
|
|
Ыһыах, олоҥхо
[102]
|
|
Култуура, итэҕэл, искусство
[365]
|
|
История, философия
[239]
|
|
Тюрки
[76]
|
|
Саха
[153]
|
|
литература
[42]
|
|
здоровье
[465]
|
|
Юмор, сатира, критика
[14]
|
|
Реклама
[7]
|
|
Спорт
[123]
|
|
В мире
[86]
|
|
Слухи
[25]
|
|
Эрнст Березкин
[88]
|
|
Моё дело
[109]
|
|
Геннадий Федоров
[11]
|
|
BingHan
[4]
|
|
|
Main » 2014 » Бэс ыйа » 10 » Александр Жирков: “Бµгµн биґиги парламент хонтуруоллуур функциятын кµµґµрдэр санаалаахпыт”, – диэн иґитиннэрдэ.
Александр Жирков: “Бµгµн биґиги парламент хонтуруоллуур функциятын кµµґµрдэр санаалаахпыт”, – диэн иґитиннэрдэ. | 19:00 |
*Ил Тµмэн “быччыІын µµннэрэр”?
Ил Тµмэн уочарата суох сиэссийэтигэр, ыам ыйын 27 кµнµгэр, СЈ Счётнай палаататын 2013 сыллаа±ы отчуота буолла. Билэрбит курдук, Саха сиригэр ір сылларга Счётнай палаата диэн суох этэ, онон іріспµµбµлµкэбит баайын-дуолун хайдах-туох туттубуттарын билбэппит кэриэтэ. Кэмниэ кэнэ±эс, Арассыыйа Федерациятын атын субъектарын батыґан, 2011 с. Саха Јріспµµбµµлµкэтигэр бэйэ Счётнай палаатата тэриллибитэ. Бэрэссэдээтэл Егор Марков: “Палаата икки сыл µлэлээбит болдьо±ор 8 миллиард солкуобайга кэґиини булла”, – диэн тібілііх соґутар интервьютун ійдµµр буолуохтааххыт (“Якутия” хаґыат, 2013 сыл).
Ааспыт сиэссийэ±э Судаарыстыбаннай Мунньах Бэрэссэдээтэлэ Александр Жирков Счётнай палаата Ил Тµмэн хонтуруоллуур боломуочуйатын кµµґµрдэргэ анаан тэриллибитин санатта. Кырдьык, бу – тутулуга суох уорган. Ол эрээри бэрэстэбиитэллэр уорганнарыгар – Ил ТµмэІІэ отчуоттуур, бас бэринэр. Билигин Счётнай палаата сыллата араас аудиторскай анаалыстыыр бэрэбиэркэлэри, эрэбиисийэлэри ыытан, ону анааран, хонтуруоллаан, іріспµµбµлµкэ±э µп-харчы, баай-дуол хайдах-туох туттулларын хонтуруоллуур. Счётнай палаата ааспыт сыллаах µлэтин тµмµгµн туґунан уураа±ы Ил Тµмэн дьокутааттара ситэрэн-хоторон баран, кэлэр сиэссийэ±э кіріргі этии киллэрдилэр.
Сиэссийэ кэнниттэн суруналыыстардыын кірсµґµµтµгэр Ил Тµмэн спикерэ Александр Жирков: “Бµгµн биґиги парламент хонтуруоллуур функциятын кµµґµрдэр санаалаахпыт”, – диэн иґитиннэрдэ. Итиннэ улахан бол±омтону ууруо суохха сіп этэ. То±о диэтэххэ, “хонтуруол – бу парламент сµрµн µлэтэ” диэн спикер бэйэтэ да билинэр. Оччо±о мантан араас ійдібµл µіскµін сіп. Холобур, урукку парламент ол “сµрµн µлэтигэр” ээл-дээл сыґыаннаґан, толорбокко сылдьыбытын (оттон Ил Тµмэн туґунан сокуоІІа бу, кырдьык, парламент биир сµрµн µлэтэ дэнэр) саІа ыІырыылаах Ил Тµмэн кіннірµнэн, µлэтин-хамнаґын саІаттан са±алаан эрэрин курдук ійдµіххэ сіп. Эбэтэр быыбар чугаґаан, µіґээІІи былаастарга туох баар сирэй-харах анньыллыах “кутуругу”, иэґи-кµµґµ суох гынар сорук турбут диэн санаа да µіскээтэ±инэ кіІµл. Дьокутааттар “норуот, іріспµµбµлµкэ туґа” диэн, тµістэрин тиІиргэтинэр ньымалара буолуон эмиэ сіп.
Дьон-сэргэ “парламент уоґа-тииґэ суох буолбут, норуот талбыт буолбакка, µрдµкµ былаас “анаабыт” сэбиэтигэр кубулуйда” диирин букатын ійдіібіт буолуохха сатаммат. Хайда±ын да иґин, маннык араас толкуйу µіскэтэр этиилэри мээнэ±э оІорботтор.
Итини ситэрэн, сиэллээн-кутуруктаан, вице-спикер Анатолий Добрянцев: “Ил Тµмэн хонтуруоллуур функцияларын кµµґµрдэн, іріспµµбµлµкэ туох баар судаарыстыбаннай бырагыраамаларын бэрэбиэркэлиэ”, – диэн кэпсээн, эрдэттэн “сэрэттэ”. ДьиІинэн, Ил ТµмэІІэ итини мэлдьи да±аны дьµµллэґэн, кірін-истэн кэллилэр. Оччотугар то±о “хонтуруолу кµµґµрдэбит” дииллэр? Онуоха туох эрэ уларыйыы баар буолуо дуу?
Хонтуруолу 2014 уонна 2015 сылларга ыытар былааннаахтар. Ґлэни барыллыыр бэрээдэк оІоґуллубут. “Бу бэрээдэк Ил Тµмэн сис кэмитиэттэрин бэрэссэдээтэллэрин уонна хамыыґыйаларын этиилэригэр оло±уран оІоґулунна. Холобур, сааскы сиэссийэ±э µс бырагырааманы кірбµттэр. “СЈ сиригэр-уотугар 2012-2016 сс. геология-разведка µлэлэрэ” диэни – бырабыыталыстыба чааґыгар, “2012-2016 сс. хаачыстыбалаах дьиэнэн хааччыйыыны” – Ил Тµмэн тутууга уонна ОДьХХ-±а сис кэмитиэтин мунньа±ар, “Ыраас уу” бырагырааманы – сир, айыл±а баайын, экология кэмитиэтин мунньа±ар.
“Тосхоллор туолуулара араас былаґаакка±а дьµµлгэ туруохтара”, – диир А.Добрянцев. Ил Тµмэн араас “µстµрµмµіннээх”: сис кэмитиэт мунньа±ыттан са±алаан тµмэн истиитигэр, бырабыыталыстыба чааґыгар, пленарнай мунньахтарга тиийэ. Онуоха араас таґымнаах хамыыґыйалары, тігµрµк остуоллары эбэн кэбис.
Холобур, А.Добрянцев этэринэн, Саха сирин уонна кини олохтоохторун интэриэстэрин таарыйар сµрµн судаарыстыба тосхоллоро пленарнай мунньахтарга кірµллµіхтэрэ. Биллэрин курдук, бу – Ил Тµмэн саамай µрдµкµ уоргана. Холобур, 2014 сыл 굴µІІµ пленарнай мунньа±ар “2012-2016 сс. Саха Јріспµµбµлµкэтин норуоттарын духуобунай-култуурунай сайдыытын усулуобуйалара” диэн судаарыстыбаннай бырагыраама, 2015 сыл сааскы сиэссийэтигэр – “Тыа хаґаайыстыбатын сайдыыта уонна тыа хаґаайыстыбатын бородууксуйатын, сырьётун уонна аґын-µілµн ырыынагын салайыы”, ону кытта “СЈ тырааныспар комплексын сайдыыта” дьµµлгэ туруохтара.
13 улахан суолталаах – ол иґигэр таґа±ас тиэйиитин, олохтоох нэґилиэнньэ±э социальнай ійібµл туґунан – бырагыраамалар парламент истиилэригэр кірµллµіхтэрэ. Парламент истиилэрэ µчµгэйэ – бу боппуруоска сыґыаннаах киэІ эйгэ дьоно ыІырыллан сылдьара, кыттара, сэргэх быґыыга-майгыга ыытыллара.
“Омуктар икки ардыларынаа±ы сыґыаны тупсарыы” туґунан боппуруос кытта хонтуруолга туруо диэн буолбут. Кэлэр сыл ахсынньытыгар “Саха Јріспµµбµлµкэтигэр µірэх эйгэтэ” диэн бырагыраама туолуутун кірµµ былааІІа турар.
Дьэ, ити курдук. Ил Тµмэн µлэтин биир сµрµн хайысхата – хонтуруол µлэтэ. Аатыгар эрэ баар хонтуруолу “кµµґµрдэ” сатаабакка, дьиІнээхтик, туох баар регламены, нуорма-быраап аакталарын тутуґан, сокуоІІа оло±уран ыытар да буоллахха, ол – улахан буолуо этэ. Ону сэргэ хайаан да аґа±ас буоларын, СМИ-гэ сырдатылларын ситиґиэххэ.
Саамай сµрµнэ – холобур, парламент мунньа±ар дуу, тігµрµк остуолга дуу миниистири эбэтэр тэрилтэ салайааччытын отчуотун истии буолбатах. Хайдах ба±арар кырасыабай отчуоту суруйан субурутан, аа±ан добдугуратыахтарын сіп эрэттэр буоллахтара – аныгы салайааччылар. Ґп-харчы боппуруоґа, бµддьµіт араас таґымын судургута суох “сыґыаннаґыылара” итиннэ ійдімміккі, дьµµллэґиллибэккэ да хаалыахтарын сіп. Онон, итинник “былаґаакка” тіґі да±аны кэпсэтиини таґаардар, дьиІнээх испэсэлиистэр бэрэбиэркэлэрин солбуйбат.
Онон хонтуруол, бэрэбиэркэ кэннэ туох кэґии баарын, онуоха туох миэрэ ылыллыбытын, онтон тіґіті туолбутун бэрэбиэркэлээґин – бу баар сµрµнэ. Наада буолла±ына, ким эрэ айма±а дуу, до±оро-атаґа буоларыттан чугуйбакка, борокуратуура, суут уорганнарыгар дьыаланы тиэрдии ирдэнэр.
Хомойуох иґин, билигин ким да, тугу да аґа±астык саІарбат µйэтэ кэлбит курдук. Сокуон баарын, туолуохтаа±ын туґунан ійдµµллэр гынан баран, дьыалатыгар атын буолан тахсар. Ґрдµкµ дуоґунаска сылдьан, аччыгый урбаанньыттартан, кыра-хара дьонтон бэрик ылааччы элик элбээбитин кэннэ онтон атын буолуо дуо? Дьон-сэргэ итини туох дии саныыра буолла? Онон “бэйэтин сµрµн эбээґинэґин толорон, Ил Тµмэн быччыІын µµннэриниэ дуо?” диэн ыйытарбытыгар тиийэбит.
Бэй. кэр.
Александр Уаров: «Тібінµ имэрийии тохтуо»
«Ил Тµмэн хонтуруоллуур функциятын кµµґµрдµі” диэн туох ис хоґоонноо±ун ійдіірµ, тустаах кэмитиэти салайар Александр Уаровы кытта кэпсэттибит.
-- Александр Сергеевич, Ил Тµмэн хонтуруоллуур функциятын кµµґµрдµµ диэни хайдах ійдµіххэ сібµй? Урут мілтіхтµк хонтуруоллуу сылдьыбыт диэн дуо?
-- Билигин эрэгийиэн парламенын хонтуруоллуур функциятын кµµґµрдэр туґунан Федерация Сэбиэтин улахан дьаґала та±ыста. Оттон биґиги маІнайгы ыІырыылаах парламеммытыттан са±алаан хонтуруоллуур функциябытын устубакка илдьэ сылдьыбыппыт. Атын эрэгийиэннэр бары ити функцияларын устубуттара, ол иґигэр Судаарыстыбаннай дуума. Ол эрээри IV ыІырыылаах Судаарыстыбаннай дуума ону тіннірбµтэ. Билигин Федерация Сэбиэтин дьаґала тахсан, хонтуруоллуур кэмитиэтэ суох олорбут парламеннар оннук уорганнаах буолаллара ирдэнэр.
-- Оттон Счётнай палаата?
-- Хонтуруоллуур кэмитиэти сорохтор «Счётнай палаата баар, онон хонтуруоллуур функцията сµттэ» дииллэр. Оннук буолбатах. Счётнай палаата чопчу µп-харчы боппуруостарын хонтуруоллуур. Бµддьµіт, ол дохуота, ороскуота, туолуута, туттуллуута. Оттон хонтуруоллуур кэмитиэт хонтуруолу оІорор функцията сµрдээх киэІ. Биґиги ылыммыт туох баар сокуоммут хайдах туоларын хонтуруоллуубут. Ити -- µлµгэрдээх элбэх уонна уустук µлэ.
-- Бэрэбиэркэни кимнээх ыыталлар? Уопсастыбаннас онуоха кыттар дуо?
-- Урукку курдук хонтуруоллуур кэмитиэт бэйэтин чилиэннэринэн эрэ муІурдаммат. СаІа сµµрээн быґыытынан, уопсастыбаннас кыттарын киллэрдибит. Холобур, Уопсастыбаннай палаатаны кытта мэлдьи µлэлэґэбит. Маны таґынан хас биирдии сис кэмитиэт тус хайысхатынан хонтуруолу ыытар. Тыа хаґаайыстыбата – бу іттµн, экэниэмикэ-инвестиция кэмитиэтэ – ол боппуруостарын уо.д.а. Аны, µірэ±ирии іттµгэр бµддьµіт 50%-на барар, ол хайдах туоларын кірібµт. Хас биирдии туґааннаах кэмитиэт чилиэннэриттэн биирдии чилиэн бэрэбиэркэ±э кыттара ирдэнэр.
-- Сокуону хайдах бэрэбиэркэлиигит?
-- Холобур, билигин «Ыччат туґунан» СЈ сокуонун бэрэбиэркэлии сылдьабыт. Туох баар ыстатыйаларын, пууннарын -- бµтµннµµтµн. Ону бэрэбиэркэлииргэ быґаччы Ыччат министиэристибэтин кытта µлэлээтибит, архыып туох баар матырыйаалын, кэнники сокуон ылыллыа±ыттан баар докумуоннары кірдµбµт. Сокуон ыстатыйаларыгар кірµллµбµт нуорма хайдах толоруллан иґэрин бэрэбиэркэлээтибит. Ґірэх, Ыччат, Ґп-бµддьµіт, Тыа хаґаайыстыбата уо.д.а. министиэристибэлэр кытыннылар. Бырабыыталыстыба аатыгар элбэх ыйыыны-кэрдиини, этиини хонтуруоллуур кэмитиэт аатыттан бэлэмнээтибит. Ґп-харчы сыала-соруга суох ороскуоттаныыта эІин -- барыта бол±омто±о ылылынна.
Манна оробуочай бэрэбиэркэ кэмигэр миниистирдэри кытта эІин сµрдээх кытаанах кэпсэтиилэр буоллулар. Ол иґин элбэх испэсэлиис, уопсастыбанньык кыттара бэрэбиэркэ ис хоґоонун, таґымын µрдэтэр.
-- Маннык бэрэбиэркэ туох тµмµгµ биэрэрий?
--Холобур, “Ыччат туґунан” сокуону бэрэбиэркэлиэх иннинэ кытаанах кэпсэтии 2013 сыллаа±ыта инвестициялыыр бырагыраама туолуутун кытта сибээстээн буолбута. БилиІІээІІэ диэри сорох іттµн ирдэґэ сылдьаллар. То±о диэтэххэ, IV-с ыІырыылаах парламент ылыммыт бырагырааматыгар баар сорох эбийиэктэр кµн бµгµІІэ диэри тутуллубатылар. Онно этиллибиттэн тіґі эбийиэк тутуллубутун, хаґа тутулла сылдьарын уонна олох быґаарыллыбакка сылдьарын быґаарыахтаахпыт. Манна тутуу, µірэх, доруобуйа, µлэ уонна социальнай кімµскэл миниистирдэрин кытта улахан кэпсэтии барда. Ол олус туґалаах буолла – 2014 сыллаа±ы инвестиция бырагырааматыгар µп-харчы “баран” биэрдэ.
Урут парламент болдьо±о бµттэ±инэ, ким да±аны ирдэспэккэ хаалар курдуга. Билигин утумнааґын курдук сал±анар – тірдµс ыІырыылаах парламент бµппµтµн да иґин, киллэрбит этиилэрин бµтэґигэр диэри, туолуор диэри ирдэґиэхпит. Онон хонтуруоллуур кэмитиэт сокуон туолуутун уонна Ил Тµмэн ылыммыт уураахтара, бµддьµіт ороскуоттуур чааґын – барытын бэрэбиэркэлиир, туолуутун ирдэґэр.
-- Урут да±аны судаарыстыбаннай бырагырааманы бэрэбиэркэлиир этэ буолбатах дуо?
-- Со±отох биґиги эрэ субъекпыт бµддьµітµ µґµс сылын бырагыраама±а оло±уран ылынар. Холобур, 2013 сыллаа±ы бµддьµіт 37 бырагыраама±а оло±урбута, 2014 сыллаа±ы – 34. Манна биґиги итэ±эспит диэн -- µгµс субъекка бырагырааманы сокуон быґыытынан ылыналлар. Оттон биґиэхэ – бэрэсидьиэн ыйаа±ынан. Ону биґиги «парламент бырагыраамалары бигэргэтэр» диэн туруорсабыт. Бµддьµіт туолуутун бэрэбиэркэлиир буоллуІ да – бырагыраама туоларын эмиэ хонтуруоллуур буолла±ыІ. Холобур, бырагыраама±а киирбэтэх эбийиэк кыайан тутуллубат: Сунтаарга балыыґа иккис уочарата киирбит дуу, суох дуу? Суох буолла±ына, “ону туруорсарга” диэн сорук туруохтаах. Онон итиннэ барыта чуолкайданан биэрэр. Онон хонтуруол, бэрибиэркэ итиннэ кіміліґір.
—Эґиги хонтуруол кэннэ итэ±эстэри ыйа±ыт-кэрдэ±ит эрэ дуу эбэтэр сµбэ (эрэкэмэндээссийэ) оІоро±ут дуу?
-- Холобур, бастакы бэрэбиэркэ элбэх о±олоох ыалга сири тµІэтиигэ туґуламмыта. Онуоха Дьокуускай куоракка µлµгэрдээх элбэх толоос кэґии тахсыбытын кірбµппµт. Элбэх о±олоох ыалга туох да социальнай инфраструктурата суох чиэски сытар сирдэри тµІэппиттэр этэ. Биґиги онно оло±уран, Дьокуускай к. дьаґалтатыгар “бу боппуруостары быґаарыІ” диэн сурук суруйбуппут. Итинтэн атын, кытаанах со±ус миэрэлэри туттуохпутун сіп. Холобур, киґи быраабын кэґии диэн, борокуратуура±а дьыала тµґэриэхпитин да сіп. Хонтуруоллуур кэмитиэт тібінµ имэрийбэт. Сокуону кэґии, µбµ-харчыны сыыґа-халты туттуу тµбэлтэтэ баар буолла да, кытаанах миэрэни ылабыт диэн сэрэтэбит.
--Махтал буоллун!
.
Нина ГЕРАСИМОВА, “Кыым” 2014 с. бэс ыйын 5 кµнэ №21
|
|
Category: Право, закон |
Views: 1429 |
Added by: uhhan1
|
|
|
| Ааҕыылар |
Баар бары (online): 111 Ыалдьыттар (гостей): 111 Кыттааччылар (пользователей): 0 |
|
