| News topics |
|
Политика.Митинги. Пикеты. Партии
[900]
|
|
Мысли. Думы.Мнения, обсуждения, реплика, предложения
[263]
|
|
Суд-закон.МВД.Криминал
[1280]
|
|
Право, закон
[323]
|
|
Экономика и СЭР
[839]
|
|
Власть Правительство Ил Тумэн
[1207]
|
|
Мэрия, районы, муниципалитеты
[400]
|
|
Мега пректы, планы , схемы ,программы. ВОСТО
[215]
|
|
Сельское хозяйство,Продовольствие. Охота и рыбалка
[555]
|
|
Энергетика, связь, строительство.транспорт, дороги
[155]
|
|
Коррупция
[862]
|
|
Банк Деньги Кредиты Ипотека Бизнес и торговля. Предпринимательство
[291]
|
|
Социалка, пенсия, жилье
[277]
|
|
ЖКХ, строительство
[132]
|
|
Образование и наука. Школа. Детсад
[215]
|
|
Люди. Человек. Народ. Общество
[224]
|
|
АЛРОСА, Алмаз. Золото. Драгмет.
[670]
|
|
Алмазы Анабара
[161]
http://alanab.ykt.ru//
|
|
Земля. Недра
[240]
|
|
Экология. Природа. Стихия.Огонь.Вода
[377]
|
|
СМИ, Сайты, Форумы. Газеты ТВ
[158]
|
|
Промышленность
[43]
|
|
Нефтегаз
[284]
|
|
Нац. вопрос
[284]
|
|
Соцпроф, Совет МО, Общ. организации
[65]
|
|
Дьикти. О невероятном
[183]
|
|
Выборы
[661]
|
|
Айыы үөрэҕэ
[93]
|
|
Хоһооннор
[5]
|
|
Ырыа-тойук
[23]
|
|
Ыһыах, олоҥхо
[102]
|
|
Култуура, итэҕэл, искусство
[365]
|
|
История, философия
[239]
|
|
Тюрки
[76]
|
|
Саха
[153]
|
|
литература
[42]
|
|
здоровье
[465]
|
|
Юмор, сатира, критика
[14]
|
|
Реклама
[7]
|
|
Спорт
[123]
|
|
В мире
[86]
|
|
Слухи
[25]
|
|
Эрнст Березкин
[88]
|
|
Моё дело
[109]
|
|
Геннадий Федоров
[11]
|
|
BingHan
[4]
|
|
|
Main » 2009 » Ахсынньы » 5 » Үйэлэргэ сураҕырыахтара
Үйэлэргэ сураҕырыахтара | 19:31 |
Үйэлэргэ сураҕырыахтара
«Орто Дойду» хаґыат №48(350) (17стр)
Михаил Ефимович Николаев туґунан тіґілііх элбэх матырыйаал сурулунна, тіґілііх µтµі тыл этилиннэ. Быґата сахалар бу µйэ±э киниттэн тугу эрэ іссі эрэйэр киґибит буолара биллэр.
Былаас хаґан ба±арар биґиги хас биирдиибит дьыл±атыгар, оло±охпутугар – дьаґахпытыгар баґылыыр дьайыыллаах, дойдубут билиІІитин быґаарар суолталаах диэн куруук этэбин. Онон былааска олорбут да, олорор да дьон хайдахтара, тугу оІорбуттара мэлдьи хайа да іттµттэн сыанабылга, ырытыыга, кэтэбилгэ сылдьара чуолкай.
Биґиги дойдубутугар дьиІнээх демократия суох буолан бµгµн олорор былааґы кириитикэлиир, бу кµн туох буола турарын ырытар кыах бэриллибэт. Арай Михаил Ефимович президеннии олордо±уна «дьиикэй» да аатырдар демократия±а маарынныыр кэм кэлэ сылдьыбыта. Инньэ гынан баґылык буола олорон норуот да санаатын, оппозиция да іттµттэн дьон санаатын – оноотун балай да истибит буолуохтаах. БилиІІи былааска олорооччулартан холооно суох холку киэІ кі±µстээх киґи эбит диэн бэлиэтиир то±оостоох.
Дьону хаґан ба±арар, бастатан туран, киґи быґыытынан хаачыстыбатынан сыаналыыбын. Оттон ыраахтаа±ылар, былааґы тутан олорооччулар ити ірµттэрэ дойдуларын, норуоттарын туґугар оІорбут дьылаларыттан сиэттэрэн син биир тахсан кэлэр.
Холобур, Россия±а Улуу Бµітµр іІіті элбэ±инэн, сайдыыны сµІкэн, хардыынан хаамтарбыт киґинэн, боростуой норуоту кытта тэІІэ алтыспытынан, Европа±а «тµннµгµ аспыт» киґинэн биллэр. Јссі биир, мин саныахпар, саамай µтµі ірµтµнэн кини сирэй кірбіхтірµ, бµрэкирээттэри абааґы кірірі, дьиІ сирэйдэрин аґыммакка саралыыра буолар.
Биир улуу ыраахтаа±ы Иван Грознай хайдах киґи этэй? Киґи быґыытынан баламат, бардам, харысхала суох бэйэтин былааґын туохтан да µрдµктµк тутар киґинэн биллэрэ. Онтукайа аатыгар да баар.
Тіріппµт уолун бэйэтин илиитинэн ілірбµт, оннук уохтаах, бардам киґи буолла±а. Бэйэтин боярдара былааґы былдьыахтара диэн 1565с. опричнина диэни тэрийбит, тойону тус бэйэтин харабыллыыр этэрээти. Ол этэрээт кэлин ыраахтаа±ылар норуоту накаастыыр кµµстэрэ буолбуттара, онтон уларыйан норуоту хам баттыырга аналлаах НКВД – га кубулуйбута. Бу ыраахтаа±ы сµдµ былааґын символлара Царь – пушка, Царь – колокол Россияттан бастакынан Гиннес рекордун кинигэтигэр киирбиттэрэ. Билигин да аан дойдуга саамай улаханнарынан аатыраллар.
Аны Сталин. Бу киґи Иван Грознайы таІара курдук кірірі, былааґы кинини µтµктэн салайара, ол да иґин НКВД кини кэмигэр сиэрэ суох кыыллыйбыта. БилиІІи да былааска итинник ій – санаа кииртэлээн кэлэр тµгэннэрэ баллар бадахтаах. Холобур, билиІІи экстремизм диэн ааттанар 282-с ыстатыйа Сталин міллµйµінµнэн киґини «норуот істіі±і» оІорон ілірбµт - іґірбµт, лаа±ырдарга сытыппыт репрессивнай 58№-дээх ыстатыйатыгар µкчµ майгынныыр. Биллэрин курдук, ити ыстатыйа±а тµбэґиннэрээри Ухханы сууттуу сатаан баран кыайбатылар. Ол аата наґаа Сталин былааґа аны эргийбэт ини диэн бі±іх санаа µіскµµр. Уонна кэлин кэмІэ президент Медведев этэрэ – тыынара эмиэ демократия тиллэригэр эрэли µіскэтэр.
Оттон демократия, суверенитет диэн тыллары биґиги, биллэн туран, бастакы президеммит М.Е.Николаевы кытары холбуу кірібµт. Бу тыллар саха норуотугар суолталарын, инники кµіІІэ туруохтаахтарын кини са±а ійдіібµт, ону ірі туппут салайааччы суох ини. Михаил Ефимович былааска олордо±уна Саха Сирэ сувереннай судаарыстыба буола сылдьыбыта. Ама ким ону куґа±ан этэ дии𠵴µ. Уларыта тутууга ыґыллыы - то±уллуу, ыарахаттар бааллара да, бэриллибит кіІµл сыдьаайа баар буолан, кэлин санаан кірдіххі, кэм амалар эбит. Билигин оннук кіІµл баара буоллар онноо±ор да буолуох уустуктары саха норуората син биир уйуо, тулуйуо, ханнык ба±арар моґоллору туоруо этэ. Ону баара µіґэ сабардыыр кµµстэр кыайбыттара. Судаарыстыба ааттаах бэйэтэ сирдээх - уоттаах, µптээх – харчылаах, туох эрэ баайдаах – дуоллаах буолуохтаах буолла±а, оччо±о эрэ судаарыстыба аатын сµгээ эбитэ ини.
Былырыын бачча±а Михаил Ефимович «Республикабыт барыта атыыланан бµттэ»–диэн хараастыбыт санаатын хаґыат ніІµі этэн турардаах. Онтон ыла биир сыл ааста. Ол атыыланыыбыт тµмµгэр республикабыт кµнтэн кµн тілірµйбэт иэскэ киирэн иґэр. Бу балаґыанньа билиІІи былааспыт µіґэттэн этиигэ барытыгар сіп тµбэґэр бэлиитикэни тутуспутун кірдірір. Оттон бэйэбит испитигэр баар оппозицияны, кириитикэни, утарылаґыыны µІсµµ бэрээдэгинэн µіґэттэн хам баттаталлар. Ити дьайыылартан бу былаас ис – дьиІІээх сирэйэ арыллан тахсар. Ону ама ким кірбіт, ійдіібіт µґµ.
Итиниэхэ тэІнээн Михаил Ефимович президении олорон утарар кµµстэргэ, кириитиктэргэ сыґыанын ылан кірµі±µІ.
Биир холобур. 1996с. «Сахаада» хаґыакка Уххан кинини туґулаан туран ,киґи эрэ іґµргэниэх курдук гына, тылы харыстаабакка кµµскэ киритикэлээн турардаах. Ол кириитикэлээґинин кэнниттэн санаатын оччотоо±у суруналыыс бу курдук суруйбут:
«….Санаабытым курдук, М.Е.Николаев, бэйэтин наґаа билиммит; киэнимсэх киэптэммит, чараас чаптаммыт, дириІ толкуйа суох буолла±ына, миигиттэн іґµргэниэхтээ±э, іґµрµіхтээ±э, эбэтэр аахайбата±а буолан аґырыныахтаа±а.
Јссі куґа±аны ылан эттэххэ, тугунан эмэ иэстэґиэхтээ±э – бу биллэн турар, кыра киґи ычата. Чахчы дириІ толкуйдаах, тулуурдаах инникини ыраІалыыр, кµµстээх санаалаах, киэІ кі±µстээх киґи буолла±ына, миигин ыІыран, киґилии кэпсэтиэхтээ±э, ійдµµ сатыахтаа±а. Ити мин тус кистэлэІ санаам этэ.
ЫІырбыта. Бэт уґуннук кэпсэппиппит. Кэпсэпиппит да буолан, µксµн мин бу уґун сыллар усталарыгар мунньуммут хом, кэлэлтэ, аґыы санааларбын, бэйэм кірµµлэрбин, сыанабылбын, харса – харыыта суох кини µрдµгэр то±о куппутум. Мин сµтэрэрим суо±а. Дьон баґыйар µксэ, итинник омсолоох ірµтµ чорботон саІаран бардахпына, µс мµнµµтэттэн ордук тулуйааччылара суох. Элбэх киґини кытта кэпсэппит киґибин. Ол иґигэр биллэр – кістір тµс – бас да дьону кытта. ТаІара сорох дьоІІо кыра ычаны биэрбитин хайыаххыный, оннук буоллахпыт дииргэ тиийиллэр…
Михаил Ефимович 2 чаастан ордук мин монолокпун истибитэ, ыйыталаспыта. «БэйэІ санаа±ын – оноо±ун чікітін а±ал», - диэн буолбута….» (Уххан. «Сиэркилэ», 479 – 480 стр.)
АІардас бу биир холобур бастакы президеммит салайааччы, киґи быґыытынан хайда±ын ырылыччы кірдірір. Оттон билиІІи былааска уоттаах тыллаах кириитик, суруналыыс, бэйиэт, білµґµік дьыл±ата хайда±ын кіІµл со±ус хаґыаттартан аа±ан син билэн эрдэххит, Сахабыт Сирэ бу былааска туругун курдук, µлэтэ суох, сууттаґартан соло булбат, ол да буоллар санаатын тµґэрбэт. Арыы µрдµгэр уу халыйбат, кырдьык µрдµгэр сымыйа ыттыбат диэн луоґуннаах кімµскэнэр аакка сылдьар.
Михаил Ефимович быйыл хас улууска сылдьан саха тыатын дьонун – сэргэтин кытта алтыспытын, бу кэмнэргэ норуот кинини хайдах суохтаабытын, ытыктаабылын биллэрэрин аа±ан билэ олоро±ут. Ґіґээ суруйбуппар эргилиннэххэ, мин кинини ійµнэн – санаатынан, дууґатынан норуотун, дойдутун туґугар дьиІ чахчы ыалдьарын Улуу Бµітµргэ ханыылыахпын сіп.
Аны биир ірµтµн ылан кірµі±µІ. Ону ійдітіірµ маннык холобуру а±алыым. Мин хос эґэм Тэрээки уола Сэргэй Јксікµлээх таай убайа эбит. Кини µірэ±э суо±а. Ааспыт µйэ 20 – с дьалхааннаах сылларыгар хайдах гынан киґи – хара буоларын туґугар Јксікµлээх билиилээх – кірµµлээх, µірэхтээх киґи быґыытынан убайыгар µгµс – элбэх сµбэ – ама биэрэр эбитэ µґµ. Сµіґµнµ элбэ±и иитимэ, бурдугу харса суох µµннэр, хаґаан, саа тутарга сананыма, µірэхтээх киґи µйэтэ кэлээри турар, онон о±олоргуттан µірэттэр, онтон да атын µгµґµ сµбэлиирэ µґµ. О±онньор икки уолун µірэттэрбит, онтон биирэ Кістікµµн Собакин А±а дойду сэриитигэр аатырбыт байыаннай хирург буола µµммµт этэ.
Оттон Михаил Ефимович µгµс дойдуну кэрийэ сылдьан туох туґалаа±ы билбитин – кірбµтµн тиґэн а±алан кірсµґµµ аайы бииртэн биири хааґахтан хостуур курдук кэпсиирин – сµбэлиирин туґунан аа±ан билэ олоробут. Бу ірµтµн ыллахха, Јксікµлээх сµбэлэрин санаан кэлэ±ин.
Бэлиитикэ іттµгэр µйэбит ол ааспыт ытыл±ан кэмнэри санатар, кµннэрэ – дьыллара µµнэн тураллар. Онон саха норуотугар маннык дьон билигин, утаппыкка уу курдук, наадалар.
Бары ыччаппыт туґа дии – дии кыґыл тылбытынан кыырарга бэппит. Ол эрэн дьиІ чахчы саха ыччатын туґугар кыґамньытын уурбут киґи – бастакы президеммит. Ол туґунан хос – хос кэпсээн сымсатыахха эрэ сіп. Биґиги Николаевпыт салайар кэмигэр кини µлэтин туґунан дойду политологтара, атын да дойду кириитиктэрэ ыччаты иитиигэ, чіл оло±у тутуґарга, саІаны сайыннарарга, дойдуну салайыы бэлиитикэтин атын да ірµттэригэр элбэх ураты саІа тыын, кэскиллээх баарын эппиттэрэ.
Президент Медведеви элбэх санааны истэр, ырытар, туґалаа±ы ыл±аан ылар дьо±урдаах киґинэн аа±абын. «Россия – инниІ диэки!» уонна атын да этиитигэр Михаил Ефимович тутуспут бэлиитикэтигэр ханыылаах элбэх хайысха±а биир санаа ситимэ баара кістір. Онон биґиги киґибититтэн атын да улахан бэлиитиктэр µлэлэригэр туох эрэ холобур, санаа булан µірэнэллэр эбит дуу диэтэхпинэ баа буолбата буолуо.
Били Аскалон ырыатыгар этэринии, «уґулуччу µчµгэй киґи диэн хаґан да суох…»
Киґи киґи буолан ал±астары оІорор. Ол эрэн µтµі киґи ійі – санаата µтµі іттµгэр µµнэ – сайда турар, куґа±ан куґана хаґан да іті тµрар. Јбµгэлэрбититтэн кэлбит маннык ійдібµл эмиэ баар. Суруйуубар кими хайдах сыаналаабыппын бэйэ±ит ырытан таґаарыаххыт.
Саха норуотун инники кэскилэ хайа диэки салалларый? Бу ыйытык ким ійµн – санаатын кµнµстэри – тµµннэри ааларый? Ити ыйытыктарга хоруй кірдµµр дьон билигин да бааллар. Кэтэстэххэ усторуйа хаамыыта бытаан, ол да буоллар син биир хаґан эрэ ким кимэ, туох санаанан салайтаран былааска олорбута тахсан кэлиэ. Ону кэлэр кілµінэ сыаналыа±а.
УрааІхайдар билигин да муммут кус о±ото буола иликпит. Сµбэ – ама булан бу бутуурдаах олоххо суолбутун бэйэбит тэлиэх тустаахпыт. Михаил Ефимович бар дьонугар бэйэтин санаатын іссі да этиэ диэн эрэли кытта, киниэхэ чіл туругу, ситиґиилэри тус оло±ор дьолу – соргуну ба±арабын.
Омук Уола
Дьокуускай к.
«Орто Дойду» хаґыат №48(350) (17стр)
Ахсынньы 3 кµнэ 2009 сыл.
|
|
Views: 1724 |
Added by: uhhan1
|
|
|
| Ааҕыылар |
Баар бары (online): 34 Ыалдьыттар (гостей): 34 Кыттааччылар (пользователей): 0 |
|
