Сүрүн сирэй | Бэлиэтэнии | Киирии | Сахалыы бичик (шрифт)Уруй-айхал, Гость ! | RSS
Бу сир талбата (меню)
News topics
Политика.Митинги. Пикеты. Партии [900]
Мысли. Думы.Мнения, обсуждения, реплика, предложения [261]
Суд-закон.МВД.Криминал [1279]
Право, закон [323]
Экономика и СЭР [839]
Власть Правительство Ил Тумэн [1207]
Мэрия, районы, муниципалитеты [398]
Мега пректы, планы , схемы ,программы. ВОСТО [215]
Сельское хозяйство,Продовольствие. Охота и рыбалка [553]
Энергетика, связь, строительство.транспорт, дороги [154]
Коррупция [862]
Банк Деньги Кредиты Ипотека Бизнес и торговля. Предпринимательство [291]
Социалка, пенсия, жилье [276]
ЖКХ, строительство [132]
Образование и наука. Школа. Детсад [215]
Люди. Человек. Народ. Общество [221]
АЛРОСА, Алмаз. Золото. Драгмет. [669]
Алмазы Анабара [161]
http://alanab.ykt.ru//
Земля. Недра [240]
Экология. Природа. Стихия.Огонь.Вода [375]
СМИ, Сайты, Форумы. Газеты ТВ [154]
Промышленность [43]
Нефтегаз [284]
Нац. вопрос [284]
Соцпроф, Совет МО, Общ. организации [65]
Дьикти. О невероятном [183]
Выборы [661]
Айыы үөрэҕэ [92]
Хоһооннор [5]
Ырыа-тойук [22]
Ыһыах, олоҥхо [102]
Култуура, итэҕэл, искусство [365]
История, философия [237]
Тюрки [76]
Саха [152]
литература [41]
здоровье [463]
Юмор, сатира, критика [14]
Реклама [7]
Спорт [121]
В мире [86]
Слухи [25]
Эрнст Березкин [88]
Моё дело [109]
Геннадий Федоров [11]
BingHan [4]
Main » 2016 » Кулун тутар » 14 » ҐС СУРУК ХАРСЫ¤ЫЫТА
ҐС СУРУК ХАРСЫ¤ЫЫТА
16:05
          ҐС  СУРУК  ХАРСЫ¤ЫЫТА
КЫЫМ. Норуот хаґыата. Сахалыы тыллаахха тыын – КЫЫМ! 
Кырдьа±ас Кыымы быґа этэн кээґиэх айылаах тыллар. Јссі, «Хахсаат», «Јґµі» о.д.а. сµрдээх-куттаах рубрикалар... Мин ол «Хахсаат» рубрикаларыгар тµбэспиппин, µрдµбэр саба тµспµттэр. Омун-тілін, тітілі суох тыл-іс.

                                          «Киирэн биэрии» 

Саас сааґынан кэпсээтэххэ маннык. Ааспыт олунньу 29 кµнµгэр икки улахан суут мунньа±а буолуохтаа±а. Биирэ – Максимов А.Н уонна Пахомов И.И. тµмµк тылларын истии, иккиґэ – Е.Борисов Н.И.Седалищевы сууттааґына. Итиннэ анаан «Киирэн биэрии» диэн ыстатыйа суруйан баран «Туймаада» хаґыакка хойутаан хаалбытым уонна Уххан саайтыгар олунньу 26 кµнµгэр биэрбитим. Дьон хойутаан аа±ара буолуо диэн дьаархаммытым да, µгµс киґи аа±а охсон суут саалатыгар баппат киґи мустубута. Маннык сууттарга дьон сылдьыахтаах уонна киґи хайдах курдук саба баттанарын, бырааба тэпсиллэрин кірµіхтээх, онуоха туоґу буолуохтаах. Оччо±о эрэ бу бµрµµкээн турар систиэмэ кіні, кырдьыктаах суолга киириэхтээх диэн ійдібµллээхпин.

Ыстатыйам сµрµн геройдара - баайбытын былдьаабыт кэлии урдустар, кинилэри а±алтаабыт В.Штыров, кини эргимтэтэ уонна кини куурсун сал±ааччы Е.Борисов. Ити туґунан Уйбаан Уххан дириІ ис хоґоонноох аарыма кинигэтигэр сиґилии сурулла сылдьар. Сурулларын суруллубут да аахпыт ахсааннаах, аахпыттар да иІэн-тоІон ырыппаттар эбит. Дьону кытта кэпсэттэххэ оннук ійдібµлгэ кэлэ±ин.

Кэлии урдустар диэн – З.Магомедов уонна кини сыдьааннара. Кинилэр элбэхтэр, µксµлэрэ кыраныысса таґыгар кµрээбиттэрэ суруллар, онон да аанньа дьон буолбатахтара кістір. Оттон З. Магомедов µгµс-элбэх, «Славия» эІин курдук, салаалардаах «Сумма капитал» тэрилтэтэ республикабыт гааґын, ол аата судаарыстыба гааґын, босхо кэриэтэ апчарыйан байан-тайан олорорун туґунан киґи барыта билэр. Ол айдааныгар туох да буруйа суох А.Н.Максимов до±отторунаан 8 сылы быґа сору-муІу кірдµлэр, аана суох ата±астаннылар. Сурукпар, биллэн турар, В.Штыров кутуруксуттарын кытта алмааспытын батарбытын эмиэ ахтыбытым. ДьиІнээх кутуруксута а±ыйах буолуо, оттон бэйэлэрэ билбэккэ кыттыспыт чиновник суо±а буолуо диигит дуо? Кутуругар сірііті±і ини. Общественнай хамсааґыны да туґаммата±а буолуо диигит дуо, о±уруктаах ійдііх ахан киґи?
 
      «Общественность: кто кого использует?»

Ґіґээ мин суругум туґунан кэпсэннэ. Ити сурук тахсаатын аахпыт уонна санаатын биллэрбит «Аартык» интернет – хаґыат буолар. Матырыйаал «Общественность: кто кого использует?» диэн тібілііх. Ааптара Инна Макарова. Бу «Аартыгы» кыымнар билии бі±і буолла±а да «биир интэриниэт-саайка» диэн суруйан кубулуммуттар. Икки сирэй буолбакка баарынан эттэххэ тугуй? Итиннэ идэтийэн хаалбыттар дуу? Бірµкµтэ суох дьыаланан дьарыктанабын диэччи инньэ гынар ини.

Инна Макарова ыстатыйабын ырыта сатаабыт, бэйэтин да санаатын элбэ±и эппит. ЭІкилэ суох хаґыат суох быґыылаах, ханнык ба±арар хаґыакка киґи олуйсара баара буолуо. Инна Макарова µіґээ эппит суруйуум сµрµн геройдарын умнубут кэриэтэ, таарыйбатах. Ол хомолтолоох. Арай И.Шамаевка сµрµн бол±омтотун уурбут. Сµрµн геройдарбын ахтыбыта буоллар µчµгэй суруйуу буолуо эбит дии санаатым.

Мин суруйуубар И.Шамаев туґунан бэрт кылгас ахтыы курдук баар: «…Кыратык уруккуга тінµннэххэ, ити сылларга биґиги И.Шамаев салалталаах куораппыт болуоссаттарыгар миитиннэри, пикеттэри тэрийбиппит, кыґыны, тымныыны аахсыбакка. ТоІон-хатан миитиннээн кимиэхэ туґалыырбытын билбэт буоллахпыт. Арай И.Шамаев дьиІ иґин бэйэтэ билэн эрдэ±э. Кини биирдэ то±о эрэ бэрт суґаллык Москвалаабытыгар биир миитини бэйэм салайан турабын. Билигин кэлэн Штыров оччотоо±у хамаандата миитини куруутун кіІµллµµрµн, Шамаев кіІµлµ бэрт дібіІнµк ыларын сі±ібµн».

Ити мин уорбалааґыным уонна Шамаев туґунан атын суох. Ол са±ана, биґиги пикеттиир, миитинниир кэммитигэр, ханнык эрэ хаґыат «акаарылар республика интэриэґин буолбакка, ким эрэ интэриэґин кімµскµµллэр» диэх курдук быктарбытыгар суолта бэриллибэтэ±э, хата іґµргэннибит ини.                            
Инна Макарова суруйуутугар мин сібµлэґэр да, сібµлэспэт да тµгэннэрим бааллар.                                
                                           
Сібµлэспэт тµгэним. Уххан кинигэтэ сырдаппата±а буоллар биґиги тугу да билбэккэ тµІ хааґах буолан олоруох этибит. Онон ол спонсордаабыт да буоллахтарына олорго махтаныахха наада. Билигин биир да кинигэ, хаґыат спонсора суох тахсыбат, кылаабынайа дьоІІо туґалаах буолуон наада. Онноо±ор «Кыым» хаґыаты гааспытын ыттыы былдьаабыт, кэлэр кілµінэ кэскилин быспыт

З.Магомедов уонна айыл±абытын алдьаппыт «АЛРОСА» µбµлµµр аатырар. Ол иґин Магомедов курдуктар уонна  «АЛРОСА» туох куґа±аны оІорбуттара КыымІа ахтыллыбытын кірбµккµт, аахпыккыт дуо? Суох. Тіттірµтµн «АЛРОСА» µгµстµк хай±анар. С.Алексеев Мииринэйгэ ір сыл олорон µгµґµ «ійдіін кірбіт».

Куґа±ан уу кэмиттэн кэмигэр быра±ылла турара сымыйа буолбатах. Кини мин Кэмпэндээйигэ эмкэ сыттахпына, кэлэ сылдьыбыта, астарын аґаан барбыта, «АЛРОСАНЫ» хай±аабыта. «АЛРОСА» Мохсо±оллоох эмтээх былыыгын Мииринэйгэ таґан бµтэрэн эрэрин билбитим уонна дьокутаат А.Сафронеевка сурук суруйан нэґиилэ тохтоппуппут. Станислав былыыгы таґалларын билбэтэ буолуо дии санаабаппын.

Оттон «Максимов дьыалата» Кыымы долгутта дуо? То±о долгутуой, Максимовтаах ырааґырар тµгэннэригэр Магомедов дьыалата уустугуруон, харчы дьыалата хаахтыйыан сіп буолла±а. Кинилэргэ А.Максимов хаайыыттан тахсыбата ордук курдук.

Инна Макарова Шамаев хантан µбµлэнэрий диэбит. Кини µбэ суо±ун мин іртін билэбин. Туґаммыт, µлэґит оІостубут буолуохтарын сіп диэн уорбалыыбын. Хамначчыкка хаґан да хамнас тіліібіттір. Јссі биир сыыґа баар курдук. Мин миитиннэр 90% сылдьыбытым буолуо да, лицей учууталлара кэлэллэрин ійдіібіппµн, а±ыйах ыччат кэлээччи. Ол µчµгэй.

Инна Макарова сорох санаатыгар холбоґобун. Былаас со±ото±ун айбардаары «Гражданскай платформа» партия утары тэрээґиннээх холуннарыыны туттубута сымыйа буолбатах. Итини кини сіпкі этэр. Онуоха араас дьону туґаммыттара. Республиканы эґэр партия диэн сылта±ынан Шамаев онно кыттыспыта. А.Максимов «Платформа» съеґигэр тиийэн программаларыгар сурулла сылдьар «республикалары бідіІсµтэр» («Саха сирин эґэр») ыстатыйаларын сотторон кэлбитин билэр эрээри. «Платформа» киґитэ, номоххо киирбит музыкант А.Макаревич Саха сиригэр кэлээри гыммытыгар Шамаев «кэлимэ» диэн холдьохпутун туґунан Инна этиитэ эмиэ сіптііх. Биллиилээх рок-музыканнар Б.Гребенщиков, А.Макаревич, Ю.Шевчук  о.д.а. саастарын тухары куґа±аны бырачыастаан, киґи быраабын, кіІµлµ кімµскээн ырыа, музыка айаллар, ол иґин норуот кинилэри ійµµр, таптыыр.

Шамаев маннык дьону ійµіхтээх дии саныырым, тіттірµ буолбута. Дьиктиргээбитим. Киин сиргэ биир оннук этэ - «Ньыгыл» дьоно «Платформа» чилиэннэрин біліхтіґі-біліхтіґі тіґілііх баґаа±ырдыбыттарай? Шамаев кинилэргэ холбоспута. Ордук А.Макаревич хоруупсуйаны суох оІор, Украина±а сэриини киллэримэ диэн ПутиІІа суруктарын иґин буруйдаммыта. Оттон А.Макаревич иэс кµµппэт уол о±ото буолара кини бу тылларыттан кістір: «Господа холуи, приспособленцы и просто идиоты! Не смейте меня учить любить Родину! Научить любить нельзя. Заставить любить нельзя. Неужели это непонятно? Ту Россию, которую я любил и буду любить, меня учить любить не надо. А то чудовище, которое вы пытаетесь родить, калеча и уродуя мою страну, вы меня полюбить не заставите. И гореть вам в аду, клоуны!».

Маннаа±ы былааска «Платформаны» µі±эр дьон наадалара ійдінір. То±о диэтэххэ бу партия±а А.Максимов баара, бу партияттан Э.Березкин республика баґылыгын быыбарыгар кµрэстэґэргэ сананар. Ґі±µµлээх партия киґитэ А.Максимов а±ыйах куолас тиийбэт аатыран Ил Тµмэн дьокутаата буолбат, сонордооччулар санааларын ситэллэр, салгыы сууттуурга кыах µіскµµр. Оттон Э.Березкин дьыл±атын бэйэ±ит билэ±ит. Былаас кµннµµр. Шамаев маны билбэтэ буолуо диэ±и кэрэгэй. Э.Березкин программатыгар «бэчээт уорганыгар кириитикэ±э тардыллыбыт салайааччы буруйа суо±ун туґунан чопчу эппиэт биэрбэтэ±инэ сылдьар дуоґунаґыгар  µлэлиирин µлэлээбэтин быґаарыллыахтаах» диэн барыларын куттаабыт пуун баара. Эбэтэр, туттарыллар µµт сыанатын чопчу µрдэтии туґунан.

Шамаев балары сібµлµµрэ буолуо диэбитим ал±ас буолбута. Дудников, Глушко, Горева, о.д.а. µгµстэр тіґілііх кырдьыктаах кириитикэ±э тардыллан баран кµннµµ сылдьалларый? АІаардас ити икки пуун эрэ да иґин Э.Березкины ійµіххэ сібі. Е.Борисовка итинник пууннар суохтара да Шамаев ійіібµтэ, іссі тіґі быыбардыыр ыччаты агитациялаабыта биллибэт. Е.Борисов: «Якутянам – доходы, дома, дороги», «Байылыат оло±у хааччыйыам» - диэн тылын истибиппит, кірбµппµт а±ай. Билигин кірдіхпµтµнэ дохуоппут да суох, дьиэбит да суох. Эгэ, суолбут кэлиэ дуо. Хайата да суох. Онон, Инна Макарова итиннэ сыыстарбата диэхтээхпин. И.Шамаев республика±а уларыйыы тахсыан, саІа сµµрээн киириэн, хоруупсуйа аччыан, чиэґинэй быыбар олохсуйуон ба±арбат курдук буолан тахсар.

                                               «Саба тµґµµ»  

Нина Герасимова итинник тібілііх ыстатыйаны суруйбут. Мин УххаІІа таґаарбыт «Киирэн биэрии» ыстатыйабын аахпакка эрэ, сурах хоту «дьµµллээбиттэрэ» кістір. Ол иґин «сµрµн геройдарым», тыытыллыбатахтар, то±о эрэ кµлµккэ хаалбыттар. Ба±ар кинилэри кімµскээбит быґыылара буолуо. Эмиэ да кириисис, араас быыбардар ахтыллыбыттар. Били Е.Борисов «политическай девиден» ылаары кириитикэлииллэр диирин µтµктµµ быґыылаах. Мин 76 саастаах о±онньор президент буолаары, эбэтэр Госдума±а бараары гынарым курдук…

Уххан саІа тахсыбыт кинигэтигэр сигэнэн, онно баар этиилэри быґыта-орута тардан, таайан кірін суруйбут µґµбµн. 900-тэн тахса страницалаах кинигэни барытын а±алыам дуо, наадалаах диэбиппин киллэрэн баран быґаарыы суруйда±ым дии. Холобур: «Августе 2007 года компания «Роснефть» приобрела право требования к «Саханефтегазу». Общая сумма составила 2,8 миллиарда рублей. В тот же месяц акционеры  «СахаНГ» во главе тем же Штыровым провели закрытое совещание с целью увести активы от кредиторов. Руководителю А.Максимову был предложен специальный план. Через некоторое время Максимов, разобравшись в ситуации, обратился с письмом к Штырову, в котором сообщал о готовящемся преступлении. В течении двух недель он был уволен со своего поста. Следом начался насильственный отъем бизнеса у Максимова братьями Магомедовыми при помощи Штырова и МВД». Итинник сурулла сылдьар, таайан кірµµ, эбии суох. Дьон биллин диэн итини а±албыппын Кыым то±о сібµлээбэтэ?    
 
 Мин бэккэ диэн билэр дьоммун туґаммыттар. Валерий Лукавцев этиитинэн, бу «уруккуттан биир сынаарыйынан оІоґуллар дьыала» µґµ. Баґаарын, бырааттыы Даниловтар, Далан, Ойуунускайыгар тиийэ ахтыллыбыттар. Уопсайынан «элбэх хаамыылаах угаайы», ону мин тэрийсэрим курдук дьоІІо ійдібµл µіскэппиттэр. Бу «сакаас», ону тэрийбит «сиэмэх адьыр±алары» утары тµмсµµнµ тэрийиэхтээх µґµлэр; Суруйааччы Тумарча санаатыгар Инна Макарова Бууссабы провокация±а туґаммыт µґµ; Шамаев «ньыгыллары» хай±аабытын истибэтэ±им диэн эппиттэр. Оттон мин «ньыгыллары» кириитикэлээбитин эмиэ истибэтэ±им. Ньиэп, гаас курдук алмаастаа±ар быдан инники кэскиллээх, дохуоттаах салааны уччуппуттарын µрдµнэн. Уонна, этэллэрин курдук, Шамаевы милиция биирдэ да тутан барбата±а, атыттары илдьитэлээбитэ, ону кини баран бэрт дібіІнµк босхолоон кэлэрэ, ону мин туоґулуубун. 
                                      Тµмµк оннуга
КыымІа интервью курдугу биэрбиттэр УххаІІа таґаарбыт ыстатыйабын аахпакка эрэ тылласпыттарыгар эрэниэхпин ба±арабын. Кэлин, аа±ан баран, атын ійдібµллэммиттэ𠵴µ диэни истибитим. Н.Герасимова эмиэ. Хаґыатын ніІµі кіннірір ини диэбитим да, биир да тыл тахсыбата±а. Ол иґин суруйарга 굴элинним. Мин Шамаевы µлэлээбэт диэбэппин, соро±ор сыыстарар диэхпин ба±арабын. Математик буолла да ітірµ кірір ійдііх диэн буолбатах, Сталин да, Черчиль да математик буолбатах этилэр.

да. 1 гаа сири кімµскээччилэргэ орооґо, мэґэйдэґэ сатаабакка. «Сир» хамсааґыны µлэлэтиэх эдэрдэр бааллар. Кини тіріібµт тыл суолтатын µрдэтиигэ, саха тыла нуучча тылын кытта биир кэккэ±э турарын туруулаґыыга µлэлиэхтээх. Сылга биирдэ сыана±а тахсан «ийэ тылы таптыыбын» дииринэн муІурданар тутах. Тіріібµт тылын таптыыр киґи быґыытынан 2014 сылга Быыбар сокуона то±о сахалыы кэмигэр тылбаастаммата±ын, тірµт тыл то±о ата±астаммытын ирдэґиэхтээх. Кини иннинээ±и дьокутааттар ыла олорор хамнастарын 90% пенсия оІосторго дьаґаммыттарын сиэрэ суох быґыынан аа±ан бырачыастаан кінніттірµіхтээх.  Оччотугар борустуой дьон, норуот туґун туруулаґар дьокутаат диэн кини буолуох этэ.  

«Уорбалыыр» диэн тылы хаста да тутуннум. Шамаев эмиэ уорбалыыр µгэстээх, онно маастар. Наґаа уорбалаан µлэлиэх да уолаттары тэйиппитэ баар суол, дьон ону билэр.

Инна Макарова ыстатыйатын батсаапка аа±алла𠵴µ диэни истибитим. Бэйэм батсааба, интернетэ суох кырдьа±аспын. Телефоммар СМС диэннэрэ кэлбэт, туолан хаалбыт µґµ, аахпаппын. Батсаап диэннэрин куукуна±а, автобуска, баанньыкка  куолулаґар солуута суох ньыманан аа±абын.

Инна Макарова ыстатыйата батсаапка тахсарын кытта Валера Луковцев уонна Володя Борисов дьиэбэр ыалдьыттаан, чэй иґэн ааспыттара. Јссі буокка кэґиилээх этилэр. Кинилэртэн истибитим, ол ыстатыйа туґунан. Бу адьарайдар КыымІа интервью биэрэн, оІорорун оІорон баран кэлбиттэр курдук. Валера мин ыстатыйабын аа±а илик эбит этэ, компьютертан таґааран биэрбиппин илдьэ барбыта.     
                                
Нина Герасимова утарыта туруортуур ыстатыйатын суруйа охсон таґаарбытын кэлин истибитим. Соло булбакка ону да ір аахпакка сылдьыбытым. Оттон ити буокка кэґиилээх уолаттары этэ, µірэтэ сатыыбын да µчµгэй политик буолумаары гыннылар. Сатаналар тугу иґиттилэр да ол диэки ойуоккалыы сылдьаллар.    

КыымІа В.Степановы уонна Н.Герасимованы сэргээн аа±абын. Нина химзавод, биир гектар сир туґунан иІэн-тоІон со±ото±ун суруйар. КіІµллµµллэрин тухары итини салгыыра буоллар.

             Иван БУРЦЕВ                             12.03.2016 с.
 
Category: Мысли. Думы.Мнения, обсуждения, реплика, предложения | Views: 1680 | Added by: uhhan1
Total comments: 0
Only registered users can add comments.
[ Registration | Login ]
Сонуннар күннэринэн
«  Кулун тутар 2016  »
БнОпСэЧпБтСбБс
 123456
78910111213
14151617181920
21222324252627
28293031
Көрдөө (поиск)
Атын сирдэр
Ааҕыылар
Баар бары (online): 3
Ыалдьыттар (гостей): 3
Кыттааччылар (пользователей): 0
Copyright Uhhan © 2024