Бу сир талбата (меню)
News topics
Политика.Митинги. Пикеты. Партии [900]
Мысли. Думы.Мнения, обсуждения, реплика, предложения [261]
Суд-закон.МВД.Криминал [1279]
Право, закон [323]
Экономика и СЭР [839]
Власть Правительство Ил Тумэн [1207]
Мэрия, районы, муниципалитеты [398]
Мега пректы, планы , схемы ,программы. ВОСТО [215]
Сельское хозяйство,Продовольствие. Охота и рыбалка [553]
Энергетика, связь, строительство.транспорт, дороги [154]
Коррупция [862]
Банк Деньги Кредиты Ипотека Бизнес и торговля. Предпринимательство [291]
Социалка, пенсия, жилье [276]
ЖКХ, строительство [132]
Образование и наука. Школа. Детсад [215]
Люди. Человек. Народ. Общество [221]
АЛРОСА, Алмаз. Золото. Драгмет. [669]
Алмазы Анабара [161]
http://alanab.ykt.ru//
Земля. Недра [240]
Экология. Природа. Стихия.Огонь.Вода [375]
СМИ, Сайты, Форумы. Газеты ТВ [154]
Промышленность [43]
Нефтегаз [284]
Нац. вопрос [284]
Соцпроф, Совет МО, Общ. организации [65]
Дьикти. О невероятном [183]
Выборы [661]
Айыы үөрэҕэ [92]
Хоһооннор [5]
Ырыа-тойук [22]
Ыһыах, олоҥхо [102]
Култуура, итэҕэл, искусство [365]
История, философия [237]
Тюрки [76]
Саха [152]
литература [41]
здоровье [463]
Юмор, сатира, критика [14]
Реклама [7]
Спорт [121]
В мире [86]
Слухи [25]
Эрнст Березкин [88]
Моё дело [109]
Геннадий Федоров [11]
BingHan [4]
Main » 2020 » Алтынньы » 10 » Алтынньы ыйга "Хотой Айыыга" аналлаах ыйдааҕа сиэр-туом ыытыллар.
Алтынньы ыйга "Хотой Айыыга" аналлаах ыйдааҕа сиэр-туом ыытыллар.
17:59
Алтынньы ыйга "Хотой Айыыга" аналлаах ыйдааҕа сиэр-туом ыытыллар.
 
Алтынньы ыйга айылҕа киһини, дьону-сэргэни түмэр күүһэ сиргэ чугаһыыр.
Алтынньы ый алтыс ый буолар, ол аата алтыс, тумус, түмсүүлээх буол диэн өйдөбүллээх. Дьону-сэргэни кытта, ийэ сиргин кытта сөпкө алтыс диэн айылҕа анаабыт кэмэ. Алтыһар кэм, түмсэр, түмүллэр, сомоҕолоһор кэм.
Хотой Айыы аана - киһи өрөһөтө. Өрөһө киһи ис күүһүн салайар, түмэр. Түлүннэрэр эбэтэр үрэйэр.
Бу кэмнэ боотурдар мустаннар Хотой Айыыга сүгүрүйэр туому толорон күөҥ көрсөллөр, курэс былдьаьаллар, күүс холоһоллор эбит.
Хотой айыы сүрүн туома
Омугу холбуур,
Саханы тэрийэр,
Или тутуу диэн.

Суолтата:
Алтынньы ыйга кыһын саҕаланар. Бу кэмнэ улуу добдурҕа буолар: сир тоҥор, хаар чараас буолан барыы-кэлии элбиирэ.

Күнэ-дьыла.
Алтынньыга кыһыны уонна кэлэр сааһы билгэлииллэр. Алтынньы 14 күнүттэн Муус устар 14 күнүгэр диэри кэмнэри атахтаһыннараллар: сайын өттө кыһын өттө диэн. Сайын өттө кыһын өттүн батыһар.
Халлаан умайарынан кыһыҥҥыны быһаараллар. Көтөҕө түспэтэҕэ саас эрдэ хараарар. Ол аата кураан битэ.
Күһүҥҥэ дьогдьооттоох буоллаҕына, саас хойутуур.
Күһүҥҥү тибини кураан битэ дииллэр.
Биир ардахтаах, сири силимниир ардах, биир хаардаах: үөн хаара (бастакы сыарҕа хаара).

Таҥхата.
Алтынньы ый Таҥха бэһис оронугар олорор. Бу ыйга төрөөбүт киһи майгыта:
- күдэхтээх;
- көмүскэс;
- дьулурҕа;
- хоодуот;
- быһаарыныылаах;
- хаамнаах (дьиннэ олоҕурар);
- сытыы;
- чиргэл;
- уруйдаах.
Үгэстэрэ.

2-3 күнэ. Хотой Айыыны олордуу.
7 күнэ. Аартык иччитигэр алтыс.
14 күнэ. Кыһын салҕанар күнэ (Бокуруоп). Болҕомтоҕо киллэрии туома.
17 күнэ. Истээх таҥас күнэ. (Өрөппүөй).
22 күнэ. Айдаҕары олордуу.


Хотой Айыыга хайыһыы.
Уруй! Уруй! Уруй!
Түмсүүнү төрүттээччи,
Тэрээһини олохтооччу,
Далааннаах өйдөөх,
Дархан олохтоох,
Энсиилээх санаалаах,
Өрөгөй талааннаах,
Санныгар саргылаах,
Түөһүгэр телкелеех,
То5ус холбооһуннаах
Хорсун сүрэхтээх,
сүн Хаан,
сүнкэн Эрили,
Аан Тайбыыр,
Ала Мондоҕой,
Хомпоруҥ
Хотой Айыы,
Бэттэх көрөн
Мичик гын,
ДОМ!




СЫППАХА ЭМЭЭХСИН

Үөһээ Бүлүү улууһугар Өргүөт нэһилиэгэр Сыппаха эмээхсин 1750-1864 сс. олорбут. Кини 2 хараҕа суох эбит.
Кини этиилэрэ: Сүөгэйи тимир ытыгынан иирдэр буоллулар. Буор хара оҕус тахсан аан дойдуну хара буорунан көрдөрдө. Аны дьон тэмэлдьигэн курдук көтө сылдьар буолла. Ооҕуй оҕус илимин салгыҥҥа ыйаан кэбиспиттэр. Буор иһит, мас иһит хаалла. Барыта тимир, таас иһит буолла. Муус түннүк уонна сүлүүдэ түннүк уурайда. Таас түннүгү ууран кылбачытыллар. Сылгы, ынах, сарыы, түнэ таҥас хааллылар. Бары уу холохойун курдук таҥастаннылар, тимир уллуҥнаах этэрбэстэннилэр. Сиикэй эти сиир, тымныы ымдааны иһэр уурайда. Барыта итиини аһыыр буоллулар.
Сир анныттан кыһыл көмүс күөрэйдэ. Куулунан кыһыл харчыны сүгэ сылдьан, дьон уҥуохтарын тоҥсуйуохтара. Уу мотуога үүллүөҕэ, уот болгуо буолан умайыа. Саҥа үйэ буолуутугар тугу да кыайбат тииҥ саҕа дьон төрүөхтэрэ. Кинилэр кымырдаҕас оргулун курдук биир салалтанан олоруохтара.

Дьаҥы-дьаһаҕы

Дьалбарытыы алгыһа
Үрүҥ дьиэ
Үрүмэччитэ буолбут,
Иэримэ дьиэ
Иччитэ буолбут,
Алаһа дьиэ
Арчыһыта буолбут,
Аналлаах дьиэҕэр
Айыыһыт саҕыалаах,
Олохтоох дьиэҕэр
Дьөһөгөй төлкөлөөх,
Иэримэ дьиэҕэр
Иэйэхсит кэптээх
Ымыы Үрүмэччин Тойон!

Дьуккаахтаспыт ыалгар,
Туһааннаах иччилэргэр
Чуучус өлүүнү
Долуой даҕаны
Чугаһатыма.
Араҥ өлүүнү
Адьас даҕаны
Аҕалыма,
Кыдьын өлүүнү
Кылбаччы даҕаны
Кыйдыы тур,
Дьаҥы-дьаһаҕы
Дьалбарыта тур,
Өлүүнү сүтүүнү
Үүрэ тур,
Тумууну сөтөлү
Тулуннара тур,
Оһолу-төрүөтү
Олохтотума,
Өрөдөһүн тииһиги
Уйалатыма,
Сатыы таарымтаны
Таарыттарыма,
Ыарыыны-сүтүүнү
Ыксалаһыннарыма.
Саҥа дьайтан коронаттан
Көмөлөһөрдөөх буол!
Дом!

 
Category: Айыы үөрэҕэ | Views: 886 | Added by: uhhan1
Total comments: 0
Only registered users can add comments.
[ Registration | Login ]
Сонуннар күннэринэн
«  Алтынньы 2020  »
БнОпСэЧпБтСбБс
   1234
567891011
12131415161718
19202122232425
262728293031
Көрдөө (поиск)
Атын сирдэр
Ааҕыылар

Баар бары (online): 2
Ыалдьыттар (гостей): 2
Кыттааччылар (пользователей): 0
Copyright Uhhan © 2024