| News topics |
|
Политика.Митинги. Пикеты. Партии
[900]
|
|
Мысли. Думы.Мнения, обсуждения, реплика, предложения
[263]
|
|
Суд-закон.МВД.Криминал
[1282]
|
|
Право, закон
[323]
|
|
Экономика и СЭР
[840]
|
|
Власть Правительство Ил Тумэн
[1208]
|
|
Мэрия, районы, муниципалитеты
[400]
|
|
Мега пректы, планы , схемы ,программы. ВОСТО
[215]
|
|
Сельское хозяйство,Продовольствие. Охота и рыбалка
[557]
|
|
Энергетика, связь, строительство.транспорт, дороги
[155]
|
|
Коррупция
[862]
|
|
Банк Деньги Кредиты Ипотека Бизнес и торговля. Предпринимательство
[294]
|
|
Социалка, пенсия, жилье
[277]
|
|
ЖКХ, строительство
[133]
|
|
Образование и наука. Школа. Детсад
[215]
|
|
Люди. Человек. Народ. Общество
[225]
|
|
АЛРОСА, Алмаз. Золото. Драгмет.
[672]
|
|
Алмазы Анабара
[161]
http://alanab.ykt.ru//
|
|
Земля. Недра
[240]
|
|
Экология. Природа. Стихия.Огонь.Вода
[380]
|
|
СМИ, Сайты, Форумы. Газеты ТВ
[158]
|
|
Промышленность
[43]
|
|
Нефтегаз
[284]
|
|
Нац. вопрос
[284]
|
|
Соцпроф, Совет МО, Общ. организации
[65]
|
|
Дьикти. О невероятном
[183]
|
|
Выборы
[661]
|
|
Айыы үөрэҕэ
[111]
|
|
Хоһооннор
[5]
|
|
Ырыа-тойук
[23]
|
|
Ыһыах, олоҥхо
[106]
|
|
Култуура, итэҕэл, искусство
[366]
|
|
История, философия
[242]
|
|
Тюрки
[76]
|
|
Саха
[160]
|
|
литература
[42]
|
|
здоровье
[468]
|
|
Юмор, сатира, критика
[14]
|
|
Реклама
[7]
|
|
Спорт
[123]
|
|
В мире
[86]
|
|
Слухи
[25]
|
|
Эрнст Березкин
[88]
|
|
Моё дело
[109]
|
|
Геннадий Федоров
[11]
|
|
BingHan
[4]
|
|
|
Main » 2025 » Муус устар » 14 » . Саха хамсаныыта
. Саха хамсаныыта | 10:55 |
| Тэрис
. Саха хамсаныыта
Алаас хамсаныылара – саха этин-сиинин эрчийэр хамсаныылара. Манна илии-атах оонньуулара, 9-с төрүт хамсаныы уонна эйгэлэри баһылааһын хамсаныылара киирэллэр. Биир аата хапсаҕай хамсаныылара диэн. 1994 сыллаахха Тэрис ырытан оҥорбута.
Аан тыл
“Хотой болуу”, “Дьөһөгөй оҕото”, “Балык буолуу” биир баайыылаах хамсаныылар. Балар барыта оҋүун хамсааһыныттан үөскүүллэр.
Хотой буолуу
Салгын эйгэтин баһылыыр хамсаныы “Хотой көтүүтэ” диэн ааттанар.
Суолтата: хотой уобараһын ылыы.
Хотой көтүүтэ хотой көтөрүн үтүктэн хамсаныы. Сүрү ыларга). сүргэни көтөҕөргө аналлаах.
1. Ыҥырыы: cоҕуруу диэки хайыһан туруллар.
2. Бохсуруйуу: Салгыны күүскэ эҕэрийэр.
3. Иҥэрии: Салгын ылан баран таһаарар. Хотой уобараһын ылар.
Хамсаныылар
1. Дайыы
2. Үөһэ көтүү.
3. Элиэтээһин.
4. Өрө куйаарыы.
5. Эргиир.
6. Былыты кынатынан силэйии.
7.Былыты атаҕынан силэйии.
8. Дьулурга көтүү.
9. Сүрү ылыы.
10. Түһүү.
11. Орто дойдуга олоруу.
12. Сүрү таһаарыы.
Дьөһөгөй оҕото
Буор эйгэтин баһылыыр хамсаныы “Дьөһөгөй оҕото” диэн ааттанар. Дьөһөгөй оҕото – үс эйгэни баһылааһын хамсааһына (гимнастиката): киһи-хара буолууну ойуулаан көрдөрөр хамсаныы. Сылгыны айааһааһыны бэлиэтиир.
Саха бэйэтин сылгы курдук өйдүүр. Дьөһөгөй оҕото маҥнай айаас, отон Үрүн Айыы салайыытын истэр буолар.
1. Ыҥырыы: Соҕуруу диэки хайыһыы.
2. Сылгыны өйдөөн баран иһиирэр.
3. Бохсуруйуу: тыыны ылар.
4. Иҥэрэнии: салгыны таһаарар.
Хамсаныылар.
1. Дьүккүйүү. Иннин диэки түһүөлүүр, онтон тэһиинэ тиэрэ тардар.
2. Тобукка түһүү. Тобукка түһэр. Тэһиинэ тиэрэ тардар.
3. Эргичийии.
4. Тэбиэлэнии. Икки илиитиэр тирэнэн атахтарын өрө тутар.
5. Илии үрдүгэр чиккэйии.
6. Тоҥолоххо туруу. Атаҕы үөһэ тэбии.
7. Туруу. Тэһиин тардарн истэр буолуу.
8. Көнө суол устун барыы.
9. Сылгыны таһаарыы.
10. Салгыны таһаарыы.
Балык буолуу
Балык буолуу – уу эйгэтин баһылыырга аналлаах хамсаныы (гимнастика): балыгы үтүктэн хамсаныы. Эти-сиини тулуурдаах, бөҕө, имигэс гынарга аналлаах.
Уу эйгэтин баһылааһын – эти-сиини эрчийии көрүҥэ: ууга сатаан сылдьарга үөрэнии. Уу эйгэтин баһылыыр хамсаныы “Балык буолуу” диэн ааттанар.
Балык буолуу сахаҕа уруккуттан баар. Холобур Ойуун аллараа дойдуга киирэригэр балык буолан сиргэ сытар идэлээх.
Балыгы киллэрии:
Ыҥырыы-хоту диэки хайыһылар.
Бохсуруйуу: Үс төгүл Үһүүрүллэр уонна тыыны ылаллар.
Иҥэрии: Тыыны таһаарыы.
Хамсаныылар
1. Ууга устуу.
2. Умса хоруйуу.
3. Төҥкөйүү.
4. Тобуктаан түһүү.
5. Умса хоруйуу.
6. Тиэрэ барыы.
7. Умса хойуостаныы.
8. Кэдэйии.
9. Төттөрү хойуостаныы.
10. Балыгы таһаарыы.
Сарыал гимнастиката
“Сарыал гимнастиката” үрүҥ ойуун айыыһыт дойдутугар көтөҕүллүүтүн санатар.
Сарыал гимнастиката күн тахсыытыгар олоҕурар.
Күн бастакы олоҕо:
-Иһинэн тыныы. Күн тахсан эрэрэ.
-Сүүһу тобукка тиэрдии (атах көнө). Саһарҕа сиргэ түһүүтэ.
-Алааһы эргийэ көрүү (олорон эрэн эргиллии). Алааһы эргийэ көрүү.
Күн иккис олоҕо.
-Тобуктаан олоруу. Күн ойууртан үөһэ көтөҕүллүтэ.
-Тобукктаан олорон кэдэйии. Сиик халлаҥҥа көтүутэ.
-Умса сытыы. Сиртэн күүс ылыы.
-Илиинэн үөһэ кэдэйии. Сирдиин сарыал көрсүһүүтэ.
-Сиргэ умса сытан атаҕы көтөҕүү. Эмиэ сирдиин сарыал көрсүүтэ.
-Тобуктаан олоруу Биир атах тобуктуур).
-Тобуктаан олорон төбөҥү сиргэ тиэрдии (уҥа, хаҥҥас). Күрүлгэн устуута.
Күн үһүс олоҕо:
-Чохчойон олоруу. Күн ойуур үрдүнэн тэмтэйиитэ.
-Атаххар тураҕын, төбөҕүн тобукка тиэрдэ түһэҕин. Өрүс сүүрүгэ.
Күн төрдүс олоҕо:
-Туран тыыныы. Күн үөһэ ойуута.
-Атаҕы аччатыы. Дьэргэлгэн түһэрэ.
-Уна биир атаххар олороҕун, хаҥас биир атаххар олороҕун. Дьэргэлгэн оонньооһуна.
-Биилинэн уҥа-хаҥас эргийии. Алааһы эргиччи көтүү.
-Төбөнү уҥа-хаҥас эргитии. Былыттары көрүү.
-Ытыһы бэйэ диэки тутан тураҕын. Сүрү ылыы.
Бытааннык оҥоруллар. Хамсаныылар 6-8 төгүл хатыланналлар.
Төрүт хамсааһын
Төрүт хамсаныылар – илии-атах оонньууларыттан таҥан оҥоһуллубут тоҕус хамсаныы: 1) аҥаар илиигэ анньыныы, 2) аҥаар атахха олорон туруу, 3) ыллаҥ (шпагат), 4) кэдэйэн түһүү, 5) сүүһү тобукка тиэрдии, 6) илиинэн туохха эмэ тайанан баран икки атаҕы инники диэки чиккэччи тэбии, 7) тилэххэ уонна кэтэххэ тирэнэн чиккэйии, 8) илиигэ таҥнары хаамыы, 9) күөрчэх (сальто). Бу хамсаныылар алаас хамсаныыларыгар киирэллэр. “Күт-сүр” түмсүү 1995 сыллаахха ырытан оҥорбута.
Араас бэрээдэктээхтик оҥоруохха сөп.
Толору туолар киһи:
1. Аҥаар атахха олоруу.
2. Тобукка төбөнү тиэрдии.
3. Аҥаар илиигэ анньыныы этэтэр тардыныы.
4. Илии үрдүгэр олоруу (таҕы инник диэки тэбиии).
5. Биили эрийии (үҥа-хаҥас эргиллии).
6. Кэдэйэн түһүү.
7. Ыллаҥ (шпагат).
8. Илиигэ таҥнары хаамыы.
9. Күөрчэх (сальто).
Хапсаҕай – саха этин-сиинин эрчийэр тиһигэ: хамсаныылартан уонна тустууттан турар:1) хапсаҕай хамсаныылара (илии-атах оонньуулара, төрүт хамсаныылар, биэс эйгэни баһылыыр хамсаныылар), 2) хапсаҕай тустуута.
|
|
Category: Айыы үөрэҕэ |
Views: 107 |
Added by: uhhan1
|
|
|
| Ааҕыылар |
Баар бары (online): 1 Ыалдьыттар (гостей): 1 Кыттааччылар (пользователей): 0 |
|
